ارائه و تحلیل الگوی رهبری تحول‌آفرین از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری قرآن و علوم، گرایش مدیریت، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

2 دانشیار، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

3 استادیار، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، قم، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف ارائه و تحلیل الگوی رهبری تحول­آفرین از منظر قرآن کریم انجام پذیرفته است و در پی پاسخ به این پرسش است که الگوی رهبری تحول­آفرین از منظر قرآن کریم چگونه است؟ برای پاسخ به این پرسش و برای استخراج مفاهیم رهبری به قرآن مراجعه و از روش تفسیر موضوعی و تحلیل مضمون استفاده شده است. برای استخراج مفاهیم و کدگذاری در ابتدا دو بار کل قرآن کریم مرور شده که 618 آیه شد. در پاسخ سؤال‌ها یافته­های تحقیق عبارت‌اند از 251 مضمون پایه، 48 مضمون سازمان‌دهنده و 7 مضمون فراگیر شناسایی شد. مضامین فراگیر در قالب مفاهیمی مانند مبانی فکری، اصول رهبری، رفتارهای تحول­آفرینانه، بازخورد رهبری تحول­آفرین، نتایج رهبری تحول­آفرین و در نهایت مؤلفه­های رهبری شکل گرفت. آنچه از مجموع آیات بررسی شده به دست می­آید این است که در مواردی آیات قرآن کریم نظریات اندیشمندان مدیریت را مورد تائید قرار داده و در مواردی، نگاهی اصلاحی و در برخی موارد نیز نظریات خاصی ارائه می­دهد که ناشی از جهان­بینی متفاوت بین این دو دیدگاه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Presenting and Analyzing a Transformational Leadership Pattern From the Perspective of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Seyyed Taghi Mousavi 1
  • Abdollah Tavakkoli 2
  • Mohammad Taqi Norozi 3
1 Corresponding Author:Ph.D. Candidate, Department of Qur'an and science of management orientation, Almostafa and Alamiyah Community
2 Associate Professor, University Research Center
3 Assistant Professor , Imam Khomeini Research Center
چکیده [English]

This research aims to "present and analyze the pattern of transactional leadership from the perspective of the Holy Quran" accomplish and seeks to answer the question of what is the pattern of transactional leadership from the perspective of the How is that Quran? To answer this question and to extract the concepts of leadership, refer to the verses of the Quran and use a combined method of content thematic interpretation and analysis that has a basic and methodical appropriateness. In order to extract the concepts and codify, the whole Holy Quran was reviewed twice first, and 618 verses were selected. For the selected verses, 251 basic themes, 48 organizing themes and 7 inclusive themes have been identified. That pervasive themes in the form of concepts such as intellectual and philosophical foundations, Principles of leadership, Transformational behaviors, Transformational leadership feedback, Transformational leadership results And finally the components of leadership were formed. What can be deduced from all the verses studied is that in some cases the verses of the Holy Quran confirm the theories of management thinkers and in some cases provide a corrective view and in some cases offer specific theories that result from worldview. There is a difference between the two views.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Management
  • Transformational Leadership
  • Transformational Leadership in the Quran
  • Content Analysis
قرآن کریم
نهج­البلاغه
ابن فارس، ابوالحسن (1404 ق)، معجم مقائیس اللغه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن منظور، ابوالفضل (1414)، لسان العرب، بیروت، دارالفکر ـ دار صادر.
اسکندری، مجتبی (1393)، تحلیل و نقدی بر نظریه رهبری تحول­آفرین، دوفصلنامه علمی ـ تخصصی اسلام و مدیریت، ش 5، س 3، 123- 145.
بابایی، محمدباقر (1397)، هدایت و رهبری از منظر قرآن و راهبردهای آن، فصلنامه علمی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی، ش 1، س 26، 113 – 164.
باقریان، محمد (1380)، تصمیم­گیری حکیمانه رویکردی جدید به الگوسازی در مدیریت، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولتی.
بهجت‌پور، عبدالکریم (1388)، درآمدی بر اصول تحول فرهنگی (با الهام از نزول تدریجی قرآن)، قم، بوستان کتاب.
ترک‌زاده، جعفر و جعفری، سکینه (1391)، رویکردها و نظریه­های سنتی و نوین رهبری (به سوی جهان‌بینی رهبری)، فصلنامه توسعه مدیریت منابع انسانی و پشتیبانی، ش 25، س 7، 91- 134.
جمعی از نویسندگان (1382)، معارف اسلامی (1-2)، قم، دفتر نشر و پخش معارف.
جمعی از نویسندگان (1390)، مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران، تهران: بی‌نا.
جوادی آملی، عبدالله (1385)، هدایت در قرآن (تفسیر موضوعی)، قم، مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1387)، ولایت در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء.
چوپانی، حیدر (1390)، بررسی رابطه بین رهبری تحول­آفرین با گرایش به نوآوری سازمانی در شرکت بیمه البرز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، مدیریت آموزشی.
حسینی، سید مصطفی (1397)، بازخوانی انتقادی نظریه برنارد بس در ابعاد رهبری تحول­آفرین از منظر اسلام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مدیریت آموزشی.
دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سید مهدی و آذر، عادل (1383)، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت (رویکرد جامع)، تهران، صفار.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412)، مفردات الفاظ القرآن، لبنان – سوریه، دارالعلم - الدارالشامیه.
رضاییان، علی (1387)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران، سمت.
شیخ‌زاده، محمد (1392)، رهبری خدمتگزار (پارادایم نوین رهبری از دیدگاه اندیشمندان مدیریت)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
صیادی، مصطفی (1395)، نقدی بر نظریه­های جدید رهبری، ماهنامه تدبیر، ش 291، س 27، 32- 35.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، جامعه مدرسین.
عابدی جعفری، حسن (1388)، قرآن، مدیریت و علوم انسانی (مجموعه مقالات). مشهد، بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه.
عبدالهی نیسیانی، علی (1397)، روش تحلیل محتوای کیفی تطبیق یافته به منظور تحقیق در متن قرآن کریم. آموزه‌های قرآنی، ش 28، 27 – 56.
عزیزآبادی، ابوالفضل؛ مرتضوی، سعید؛ انصاری اول، محمدعلی و رحیم‌نیا، فریبرز (1395)، مدخلی بر ویژگی‌های رهبری اخلاقی در نهج­البلاغه، فصلنامه علمی ــ پژوهشی مدیریت اسلامی، ش 4، س 24، 11-41.
علی احمدی، علیرضا؛ جبل عاملی، محمدسعید و جنابی، شهاب (1397)، نظریه مبنای «رهبری تحول» در اجتماعات انسانی بر اساس تدبر موضوعی در آیات قرآن کریم، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، ش 11، س 6، 73 -103.
فراهیدی، خلیل بن احمد (1414)، کتاب العین، بی‌جا: انتشارات اسوه.
قائمی‌نیا، علیرضا (1392)، قرآن و معرفت‌شناسی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قرشی، سید علی‌اکبر (1412 ق)، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
کارگروه بنیادین مدیریت اسلامی (1395)، پیش‌نویس نقشه جامع مدیریت اسلامی، قم، دانشگاه قم.
لطفی، امیرعلی (1389)، اعجاز مدیریتی قرآن، قرآن و علم، ش 7، س 4.
مصباح یزدی، محمدتقی (1377)، آموزش فلسفه، بی‌جا، شرکت چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1379)، پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
مصطفوی، حسن (1402 هـ ق)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب للترجمه و النشر.
مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار، قم ـ تهران: صدرا.
موغلی، علیرضا (1382)، طراحی الگوی رهبری تحول‌آفرین در سازمان­های اداری ایران، دانش مدیریت، ش 62، 77 – 100.
مؤمنی، نونا (1390)، طراحی و تبیین مدل توسعه‌یافته رهبری اصیل مبتنی بر دیدگاه علامه طباطبایی، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده اقتصاد و مدیریت.
میرزا اف، عبدالهاشم (1396)، نظریه تصمیم­گیری اثربخش از منظر قرآن کریم، رساله دکتری، جامعه ­المصطفی العالمیه (مجتمع آموزش عالی امام خمینی)، قرآن و علوم گرایش مدیریت.
یوکل، گری (1382)، مدیریت و رهبری در سازمان­ها، ترجمه محمد ازگلی و قاسم قنبری، تهران، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه امام حسین (ع).

لاتین

Beugre, CD. Aear, W & Braun, W. (2006), 'Transfor mational Leadership, in Organization, an envivoment – indced model', International Journal of Manpower, vol. 27, no. 1.
Dulewicz, Victor and, Higgs, Malcolm. (2005), Assessing leadership styles and organizational context, journal of Managerial Psychology, Vol. 20, No. 2.
Ergenelia, A, Goharb, R. & Temirbekovac, Z. (2007), Transformational leadership: Its relationship to culture value dimensions. International Journal of Intercultural Relations, 31.
Kirkbride, P. (2006), Developing transformational leaders: the full range leadership model in action, Industrial And Commercial Training, vol. 38, no. 1.
Sarros, J. C. & Santora, J. C. (2001), The Transformational – Transactional Leadership in Model, Leadership & Organization Devel opment Journal, Vol. 22.