گونه‌شناسی معیارها و ضوابط نظام مالی اسلامی بر اساس اجزای نظام مالی بر مبنای تحلیل مضمون تحقیقات انجام شده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مدیریت مالی، دانشکده مدیریت و برنامه ریزی راهبردی، دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت مالی اسلامی، دانشکده مدیریت، دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام، تهران، ایران.

3 پژوهشگر گروه مدیریت مالی اسلامی، دانشکده مدیریت، دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام، تهران، ایران.

چکیده

تعالی هر سیستم وابسته به تعالی زیرسیستم‌های آن است. رشد و سعادت هر نظام اجتماعی در گرو رشد و تعالی خرده‌نظام‌های آن می‌باشد. سعادت جامعه اسلامی محقق نخواهد شد مگر اینکه نظام مالی که یکی از خرده‌نظام‌های نظام اقتصادی جامعه است، در جهت رشد جامعه فعالیت کند. برای این منظور اسلامی‌سازی نظام مالی اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. طراحی نظام مالی اسلامی از بطن مفاهیم اسلامی، امر مهمی است که تا کنون مغفول مانده است؛ ازاین‌رو این تحقیق به دنبال شناخت اصول و ضوابط نظام مالی اسلامی است. برای این کار، تحقیقات گذشته پیرامون این مبحث مبنا قرار گرفته و با روش تحلیل مضمون اصول و ضوابط نظام مالی اسلامی از این منابع استخراج شده است. برای فهم جایگاه هر یک از اصول در نظام مالی با روش گونه‌شناسی و بر مبنای الگوی منتخب نظام مالی، اصول و معیارهای نظام مالی اسلامی دسته‌بندی شده است. تعداد 43 مقاله فارسی، 11 مقاله انگلیسی و 4 کتاب، مطالعه و بر روی محتوی آن تحلیل مضمون صورت گرفته و تعداد 47 اصل یا مضمون پایه از آن استخراج شده و این مضامین پایه در 11 مضمون سازمان دهنده دسته بندی شده است. نتیجه تحقیق حاضر در دو جدول (4) و (5) ارائه شده؛ همچنین، شبکه مضامین تحقیق در شکل (4) ترسیم گردیده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The typology of criteria and rules of the Islamic financial system based on the components of the financial system based on the analysis of the theme of the research

نویسندگان [English]

  • seyed sajjad hasani nejad 1
  • Mohammad Solgi 2
  • mohammad amin alinaghi langari 3
1 Student of Financial Management, Faculty of Management and Strategic Planning, Imam Hossein University, Tehran, Iran
2 Assistance professor of Islamic financial management, management faculty, imam hussein comprehensive university, Tehran, Iran.
3 Master's student in financial management, Faculty of Management, Imam Hossein University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The excellence of any system depends on the excellence of its subsystems. The growth and prosperity of any social system depends on the growth and excellence of its sub-systems. The prosperity of the Islamic society will not be realized unless the financial system, which is one of the sub-systems of the economic system of the society, works towards the growth of the society. For this purpose, the Islamization of the financial system is extremely important. Designing the Islamic financial system from the heart of Islamic concepts is an important matter that has been neglected until now. Therefore, this research seeks to know the principles and rules of the Islamic financial system. For this purpose, the past research on this topic is based and the principles and rules of the Islamic financial system have been extracted from these sources with the method of content analysis. In order to understand the position of each principle in the financial system, the principles and criteria of the Islamic financial system have been categorized by the typology method and based on the chosen model of the financial system. 43 Persian articles, 11 English articles and 4 books were studied and thematic analysis was done on their content and 47 principles or basic themes were extracted from them and these basic themes were categorized into 11 organizing themes. The result of the current research is presented in two tables (4) and (5) in the fourth chapter; Also, the network of research topics is drawn in Figure (4) of chapter five.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Financial system
  • criteria of financial system
  • Islamic financial system
  • components of Islamic financial system
حسنی‌نژاد، سید سجاد. (1402). گونه‌شناسی اصول و ضوابط نظام مالی اسلامی باتوجه‌به تحقیقات انجام شده بر اساس اجزای نظام مالی. به راهنمایی: دکتر محمد سلگی، دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام، کارشناسی ارشد مدیریت مالی
ابراهیمی، سجاد. (۱۳۹۳). اثر ساختار نظام مالی بر رشد اقتصادی. پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 52(14)، 117-134.
ابوالحسنی هستیانی، اصغر؛ اثنی‌عشری، ابوالقاسم؛ و حسنی مقدم، رفیع. (۱۳۹۳). ارائه یک الگوی تأمین مالی اسلامی بنگاه‌ها در ایران با رویکرد نهادگرایی. پژوهش‌های مالیه اسلامی، 4(2)، 43-56.
اسدی، غلامرضا؛ و مسیبیان، زهرا. (۱۳۹۹). بررسی قاعده عدل و انصاف از دیدگاه فقه اسلامی. پژوهش و مطالعات اسلامی، 15(2)، 99-105.
بیات، میثم؛ طالبی، محمد؛ و قدوسی، حامد. (۱۳۹۷). بررسی علل عدم‌پذیرش و نشر نوآوری در ابزارهای مالی اسلامی در بازار سرمایه ایران. تحقیقات مالی اسلامی، 14(7)، 277-308.
پوررستمی، ناهید. (۱۳۹۹). نظام مالی. دانشنامه اقتصاد، 3(1)، 1-5.
حسینی، سید رضا. (۱۳۸۸). تحلیل کنز از دیدگاه فقه و اقتصاد. نشریه معرفت اقتصاد اسلامی، 1(1).
دادگر، یداله؛ فرزین وش، اسدالله؛ و محمدنژاد، نیما. (۱۳۹۳). تحلیل امکان‌سنجی مقاومت مالیة اسلامی در بحران‌های مالی. مدل‌سازی اقتصادی، 25(8)، 1-16.
داودی، پرویز؛ و عیسوی، محمود. (۱۳۸۹). بحران‌های اقتصادی و راه‌حل اقتصاد اسلامی. اقتصاد و الگوسازی، 1(1)، 107-130.
راعی، رضا؛ و سیاح، سجاد. (۱۳۸۸). توجیه‌های اخلاقی در اسلام در طراحی ابزارهای مالی. اخلاق در علوم و فناوری، 12-13(4)، 121-124.
رضوی، سیدعون‌رضا؛ و عصمت پاشا، عبیدالله. (۱۳۹۹). مالیه عمومی و بازارهای سرمایه اسلامی: نظریه و کاربردها. (عباس میرآخور، محمد نصر اصفهانی، و مهدی قائمی اصل، مترجمان). نور علم.
رفیعی، محمدتقی. (۱۳۸۷). مطالعه تطبیقی غرر در معامله در حقوق اسلام و ایران و کنوانسیون بیع بین‌المللی. مؤسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
رنجبری، بهراد؛ و مشرفی، رسام (مترجمان). (۱۳۸۰). تفکر سیستمی و سیستم‌های متفکر. تدبیر، (130).
سوری، امیررضا؛ رهنمون‌پیروج، طیبه؛ ادبی، باقر؛ و محرمی، مهدی. (۱۳۹۸). دانشنامه ابزارها و نهادهای مالی: (با تأکید بر مدل‌های عملیاتی)  400 ابزار مالی. بازرگانی.
شبانی، محمد. (۱۳۹۹). بازارها و نهادهای مالی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم‌انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
شعبانی، احمد؛ و کجوری نژاد، عبدالمجید. (۱۳۹۰). تبیین ساختار و مبانی مهندسی مالی اسلامی. تحقیقات مالی اسلامی، 1(1)، 5-24.
شفیعی، علی. (۱۳۹۱). بررسی تأثیر توسعه نظام تأمین مالی با تأکید بر نظام تأمین مالی اسلامی بر افزایش اشتغال. کنگره پیش‌گامان پیشرفت.
شفیعی‌نژاد، عباس. (۱۳۹۹). درآمدی بر طراحی نظام پولی و بانکی با رویکرد اسلامی. مرکز فقهی ائمه اطهار (ع).
شیخ‌الاسلامی، محمدعلی؛ قبولی درافشان، سید محمدتقی؛ و فخلعی، محمدتقی. (۱۳۹۷). بررسی فقهی حکم درآمدهای ناشی از رانت با استناد به آیۀ تجارت. آموزه‌های فقه مدنی، (18)، 3–25.
صادقی شاهدانی، مهدی؛ و محسنی، حسین. (۱۳۹۲). بایسته‌های نظام مالی اسلامی در الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت. مطالعات اقتصاد اسلامی، 10(5)، 7-38.
صباغی ندوشن، مریم؛ و حائری، محمدحسن. (۱۳۹۵). تأملی در قاعده‌انگاری بطلان معاملات سفیهانه با تأکید برآیه ممنوعیت اکل مال به باطل. پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، 12(44)، 57–78.
صفا، احمدرضا؛ و معصومی نیا، علی. (۱۴۰۰). امکان اسلامی‌سازی نظام مالی رایج. روش‌شناسی علوم‌انسانی، 27(106)، 13-29.
صفا، احمدرضا؛ و معصومی نیا، غلامعلی. (۱۳۹۹). آسیب‎شناسی مهندسی مالی اسلامی رایج در راستای طراحی نظام مالی اسلامی. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، 17(33)، 243-270.
صمصامی، حسین؛ و محمدی، علیرضا. (۱۳۹۸). بانک مرکزی در اقتصاد متعارف و اقتصاد اسلامی و ارائه راهکارهای ارتقای عملکرد بانک مرکزی در اقتصاد ایران. معرفت اقتصاد اسلامی، (20)، 67-86.
طالب احمدی، حبیب. (۱۳۸۰). تأثیر غرر در معاملات. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 33(17)، 43-55.
طباطبایی‌نژاد، سید صادق؛ معصومی نیا، غلامعلی؛ و ثابت، سید عبدالحمید. (۱۳۹۹). اصول و ضوابط حاکم بر نهاد مالی اسلامی. تحقیقات مالی اسلامی، 19(10)، 235-267.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمد سعید؛ فقیهی، ابوالحسن؛ و شیخ‌زاده، محمد. (۱۳۹۰). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم (2)، 151-0.
عسگری، محمدمهدی؛ عیوض لو، حسین؛ شاهدانی، مهدی صادقی؛ و بررودی، سید مهدی موسوی. (۱۳۹۹). واکاوی فلسفه حرمت ربا با تأکید بر انتقال ظالمانه ریسک. نشریه مطالعات اقتصاد اسلامی، 13(1).
علوی، سید طالب. (۱۳۹۲). اصول اخلاقی حاکم بر مهندسی نظام مالی اسلامی. اخلاق وحیانی، 3(2)، 151-194.
علیزاده اصل، محمد؛ و موسویان، سید عباس. (۱۳۹۴). بررسی ضابطه غرر در معاملات جدید. نشریه تحقیقات مالی اسلامی، 5(9).
علی‌نقی لنگری، محمدامین. (۱۳۹۰). تحلیل فقهی اقتصادی بورس‌بازی. تحقیقات مالی اسلامی، سال اول (1)، 57-0.
عیسوی، محمود. (۱۳۸۹). ساخت مالی متوازن ساختی مناسب برای نظام مالی کشور. نشریه معرفت اقتصاد اسلامی، 1.
عیوض لو، حسین. (۱۳۸۷). اصول و مبانی نظام پولی در اقتصاد اسلامی. اقتصاد اسلامی، 29(8)، 35-62.
عیوض لو، حسین؛ و کریمی ریزی، مجید. (۱۳۹۵). اصول و راهبردهای بانکداری اسلامی در چارچوب نظام اقتصادی اسلامی. در گردهمایی بین‌المللی بانکداری و تأمین مالی اسلامی.
عیوض لو، حسین؛ و میسمی، حسین. (۱۳۸۷). بررسی نظری ثبات و کارایی بانکداری اسلامی در مقایسه با بانکداری متعارف. اقتصاد اسلامی، 31(8)، 161-190.
عیوض لو، حسین؛ نوری، جواد؛ و رضایی صدرآبادی، محسن. (۱۴۰۰). تحلیل فقهی - اقتصادی مبانی، اصول و چارچوب کلان نظام پولی اقتصاد اسلامی. تحقیقات مالی اسلامی، 20(10)، 445-493.
فدایی‌نژاد، محمد اسماعیل. (۱۳۷۸). شناخت ابعاد نظام مالی در انگلستان. تحقیقات مالی، 4(14).
فهرستی، زهرا. (۱۳۸۳). گامی عملی در تکوین اقتصاد اسلامی. پژوهش‌نامه متین، 6(24-23)، 181-205.
قنبری، اکبر. (۱۳۷۹). مبانی ارزشی نظام اقتصاد اسلامی. نقد و نظر، سال ششم (1-2)، 332-.
قهرمانی، معصومه. (۱۳۹۳). شفافیت اقتصادی و نظام مالیاتی. در اولین همایش ملی الکترونیکی دستاوردهای نوین در علوم مدیریت و حسابداری.
کریم‌پور، سید عیسی؛ عزیزخانی، اقباله؛ و عابدینی، صمد. (۱۴۰۰). مطالعه نقش کیفیت حاکمیت متعالی در رفاه عمومی (موردمطالعه: کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه). مطالعات جامعه‌شناسی، 51(14)، 27-47.
گرمسیری، محسن؛ و خسرو پور، سهیلا. (۱۳۹۴). بانکداری اسلامی در مقایسه با بانکداری متعارف. در همایش بانکداری اسلامی.
مشهدی، علی؛ و غنی کله لو، ژاله. (۱۳۹۹). ده فرمان مالی اسلامی؛ تأملی بر برخی قواعد و اصول نظام مالی اسلامی بر اساس سیاست‌نامه نظام‌الملک. ادبیات و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای، سال 2، 292-321.
معلمی، سید مهدی. (۱۳۹۵). معیارهای عدالت در فرایندهای مالی بر اساس آموزه‌های قرآن کریم. پژوهش‌نامه معارف قرآنی، سال هفتم، 55-75.
مقدس بیات، مریم. (۱۳۹۲). ثبات اقتصادی و توسعه پایدار در نظام مالی اسلامی. در کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
موسویان، سید عباس. (۱۳۹۹). بازار سرمایه اسلامی (1). پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
موسویان، سید عباس؛ و تاجمیرریاحی، حامد. (۱۳۹۷). روش تحقیق جامع طراحی ابزارهای مالی اسلامی (مختار). اقتصاد اسلامی، 18(69)، 17-51.
ندری، کامران؛ قلیچ، وهاب؛ و میسمی، حسین. (۱۳۹۲). نقش نظام بانکداری اسلامی در کاهش زمینه‌های ایجاد بحران‌های مالی. دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، 10(19)، 9-40.
نوری، محمد امیر. (۱۳۷۹). بررسی مبانی حرمت ربا و کاربرد آن در بانکداری معاصر. دانش و توسعه، 12(1)، 75-97.
نیکو مرام، هاشم؛ و فروغ نژاد، حیدر. (۱۳۹۲). نظام مالی اسلامی بازارها، ابزارها و نهادهای مالی اسلامی. بورس، 101(0)، 62-65.
واحدی منفرد، فاطمه؛ واعظ برزانی، محمد؛ و طغیانی، مهدی. (۱۳۹۹). تبیین معیارهای اخلاق در بانکداری اسلامی. نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 27(7)، 167-194.
وصالی، سعید؛ و امیدی، رضا. (۱۳۹۱). رابطه اخلاق، اقتصاد و رفاه اجتماعی. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 12(4)، 79-104.
صفا، احمدرضا، و معصومی نیا، غلامعلی، (1399). آسیب‎شناسی مهندسی مالی اسلامی رایج در راستای طراحی نظام مالی اسلامی، نشریه جستارهای اقتصادی ایران، 17(33)، 243-270.
صفا، احمدرضا، (1400). روش شناسی نظام مالی مطلوب اسلامی، نشریه معرفت اقتصاد اسلامی، 12(1)، 173.
Zaher Tarek S; & Kabir Hassan M. (2001). A comparative literature survey of Islamic finance and banking. Financial Markets ,Institutions & Instruments ,10(4) ,155-199.
ALEXANDRU, CĂRUNTU GENU; & LOREDANA, CIURLĂU. (2015). The Role Of The Financial System In Market Economy. Annals-Economy Series, 6, 101-104.
Alsmadi, Izzat; & Zarour, Mohammad. (2015). Building an Islamic financial information system based on policy managements. Journal of King Saud University-Computer and Information Sciences, 27(4), 364-375.
Bakhouche, Abderazak; El Ghak, Teheni; & Alshiab, Mohammad. (2022). Does Islamicity matter for the stability of Islamic banks in dual banking systems? Heliyon, 8(4), e09245.
Bugan, Mehmet Fatih; Cevik, Emrah Ismail; & Dibooglu, Sel. (2022). Emerging market portfolios and Islamic financial markets: Diversification benefits and safe havens. Borsa Istanbul Review, 22(1), 77-91.
Djennas, Mustapha. (2016). Business cycle volatility, growth and financial openness: Does Islamic finance make any difference? Borsa Istanbul Review, 16(3), 121-145.
Gait, Alsadek H; & Worthington, Andrew C. (2007). A primer on Islamic finance: Definitions, sources, principles and methods.
Hassan, M Kabir; & Adebayo, R. Ibrahim. (2013). Ethical principles of Islamic financial institutions. Journal of Economic Cooperation and Development, 34(1), 63-90.
Jedrych, Anna Matysek. (2007). The Structure and Models of Financial System. Bank i Kredyt, 87-102.
Riaz, Umair; Burton, Bruce; & Fearfull, Anne. (2022). Emotional propensities and the contemporary Islamic banking industry. Critical Perspectives on Accounting, 102449.
Salman, Asma; & Nawaz, Huma. (2018). Islamic financial system and conventional banking: A comparison. Arab economic and business journal, 13(2), 155-167.
Simion, Dalia; Stanciu, Marieta; & Armăşelu, Sabin. (2015). Correlation analysis between structure financial system and economic growth in Romania. Procedia Economics and Finance, 32, 1332-1341.
Tatiana, Nikonova; Igor, Kokh; & Liliya, Safina. (2015). Principles and instruments of Islamic financial institutions. Procedia Economics and Finance, 24, 479-484.