شناسایی سبک حاکمیت اسلامی پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی

2 دانشیار، گروه مدیریت دولتی، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه-ریزی، تهران، ایران

3 استادیار، گروه مدیریت دولتی، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، تهران، ایران.

4 دانشیار، گروه معارف اسلامی و مدیریت دولتی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

چکیده

حاکمیت پیامبر اکرم(ص) الگویی ارزشمند برای حکمرانی اسلامی در عصر حاضر محسوب می‌شود. این مقاله با هدف شناسایی سبک حاکمیت نبوی(ص) و الگوبرداری برای دستیابی به حکمرانی اسلامی، با روش تحلیل مضمون به بررسی بیانات و رفتار آن حضرت در دوران حکومت در مدینه پرداخته است. وفق یافته‏های مقاله، سبک حاکمیت نبوی(ص) معرف الگویی پنج‏وجهی شامل «پایه مناسبات»، «میزان همگرایی»، «واسطه مبادله»، «ابزارهای هماهنگی و رفع تعارض» و «فرهنگ غالب» در جامعه اسلامی است. یافته‌ها همچنین نشان می‌دهند که سبک حاکمیت پیامبر اکرم(ص) برپایه ویژگی‌هایی همچون اخوت و یگانگی بر مبنای اهتمام به امور مسلمین، تکریم برادران دینی و حفظ پیوند برادری؛ وابستگی متقابل ناشی از تأکید بر یگانگی امت اسلامی؛ انگیزه پاداش الهی از طریق ترغیب به اعمال صالح؛ حکمیت الهی با تأکید بر اطاعت از خدا و رسول؛ و فرهنگ همیاری و یاری‌رسانی بنا شده است. این ویژگی‌ها حاکی از آن است که سبک حاکمیت حضرت محمد(ص) را می‌توان با تشبیهی استعاری، سبک مبتنی بر «نظام خانواده» دانست. این الگو می‌تواند راهنمای مناسبی برای طراحی حکمرانی اسلامی در عصر حاضر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Identifying Prophet Muhammad's(PBUH) Islamic Governance Style

نویسندگان [English]

  • mahdi tuyserkani ravari 1
  • Farajullah Rahnavard 2
  • Habiboleh Taherpour Kalantari 3
  • Meisham Latifi 4
1 دانشجو
2 Associate Professor, Department of Public Administration, Higher Institute of Management and Planning Education and Research, Tehran, Iran
3 Assistant Professor of Public Administration, Higher Institute of Management and Planning Education and Research, Tehran, Iran.
4 Associate Professor, Department of Islamic Studies and Public Administration, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadegh University (AS), Tehran, Iran.
چکیده [English]

Prophet Muhammad's (PBUH) governance presents an invaluable model for contemporary Islamic rule. This article aims to identify the prophetic governance style and glean insights for achieving effective Islamic governance today. Utilizing thematic analysis, it examines the Prophet's statements and conduct during his Medina leadership. The findings reveal his governance encompassed five key dimensions: relational foundations based on brotherhood and caring for Muslims' affairs; unity and interdependence by stressing the Islamic community's oneness; exchange motivations of divine rewards by encouraging righteous deeds; coordination through obeying God and the Prophet; and a cooperative culture of assistance and support. Specifically, his leadership entailed honoring and maintaining ties with coreligionists, emphasizing Ummah unity, urging good deeds for divine rewards, arbitrating via divine principles, and promoting cooperation and aid. Metaphorically, Prophet Muhammad's (PBUH) governance can be portrayed as a "family system" model, providing a suitable paradigm to guide designing Islamic governance in the modern context.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Governance
  • Islamic Government
  • Prophetic Conduct
  • Family System Style
  • Mutual Responsibility
افتخاری، اصغر، (1388)، دیپلماسی حکومت پیامبر(ص)، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، شماره 1، سال اول، صص: 22-53.
الوانی، مهدی، (1388)ف حکمرانی خوب شبکه از کنگشران جامعه مدنی، فصلنامه مدیریت توسعه و تحول، سال اول، شماره 1، صص: 1-6.
امامی، سید مجتبی و جوادی، مجتبی، (1400)، واکاوی مفهوم حکمرانی در پرتو کلمه «اطاعت» در قرآن کریم، فصلنامه امنیت ملی، شماره 42، سال یازدهم، صص: 43-74.
حاجی‏حسینی، حجت اله؛ محمدی، مهدی؛ عباسی، فرهاد و الیاسی، مهدی، (1390)، تحلیل حکمرانی نظام نوآوری ایران بر پایه چرخه سیاست‌گذاری نوآوری، سیاست علم و فناوری، شماره 1، سال چهارم، صص: 33-48.
حبیبی، ضامن علی، (1386)، مرزهای دولت نبوی، حکومت اسلامی، شماره 1، سال دوازدهم، صص: 169-153.
خاشعی، وحید و هرندی، عطاءاله، (1393)، تبیین ابعاد حکمرانی متعالی مبتنی بر سیرة حکومتی امام علی (ع): تلفیق رویکرد اجتهادی و تحلیل محتوا، پژوهش‌های علم و دین، شماره 10، سال پنجم، صص: 85-110.
خ‍رم‍ش‍اه‍ی‌، ب‍ه‍اآال‍دی‍ن‌ و انصاری، مسعود، (1376)، پیام پ‍ی‍ام‍ب‍ر: م‍ج‍م‍وع‍ه‌ای‌ از ن‍ام‍ه‌ه‍ا، خ‍طب‍ه‌ه‍ا، وص‍ای‍ا، دع‍اه‍ا، ت‍م‍ث‍ی‍ل‍ه‍ا و س‍خ‍ن‍ان‌ ج‍ام‍ع‌ و ف‍راگ‍ی‍ر حضرت م‍ح‍م‍د (ص‍ل‍ی‌ال‍ل‍ه‌ ع‍ل‍ی‍ه‌ و آل‍ه‌)، تهران: انتشارات جامی.
درخشه، جلال و موسوی‌نیا، سید مهدی، (1397)، مؤلفه‌های حکمرانی شایسته در سیره حکومتی پیامبر اسلام (ص)، پژوهش‌های علم و دین، شماره 1، سال نهم، صص: 1-28.
دلشاد تهرانی، مصطفی، (1395)، گزیده سیره نبوی: منطق عملی، تهران: انتشارات دریا.
رهنورد، فرج اله، (1388)، حقیقت و افسانه در مدل حاکمیت خوب، فرآیند مدیریت و توسعه، شماره 3، سال بیست‎ودوم، صص: 46-67.
قوامی، سید صمصام الدین، (1381)، ساختار حکومت پیامبر (ص)، حکومت اسلامی، شماره 1، سال هفتم، صص: 142-181.
کایر، آنه مته، (1386)، حاکمیت، ترجمه ابراهیم گلشن و علی آدوسی، تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1385)، اصول کافی، ترجمه صادق حسن‏زاده، تهران: انتشارات قائم آل محمد.
م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، م‍ح‍م‍د، (1393)، حکمت نامه پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم، ‫قم‏‫: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث.
ملک افضلی، محسن، (1386)، نظارت در سیره حکومتی پیامبر اکرم(ص)، حکومت اسلامی، شماره 1، سال دوازدهم، صص: 65-84.
منتظری، محمد؛ بهمنی، اکبر و فتحی زاده، علیرضا، (1397)، الگوی حکمرانی خوب از دیدگاه نهج‌البلاغه: ‌گامی در جهت تبیین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، فصلنامه علمی مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، شماره 11، سال ششم، صص: 133-154.
موسوی، سید محمدحسین؛ مرسلپور، محسن و زینی ملک‌آباد، هادی، (1398)، اصول حکمرانی امام علی (ع) در برابر نابرابری اجتماعی، سیره‏پژوهی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) رویکرد تمدنی، شماره 9، سال پنجم، صص: 29-44.
Braun, Virginia, Clarke, Victoria, & Hayfield, Nikki, (2023), Thematic Analysis: A Reflexive Approach, London: Sage Publications.
Colebatch, H. K., (2014), Making Sense of Governance, Policy and Society, Vol. 33, No. 4, 307–316, DOI: 10.1016/j.polsoc.2014.10.001.
Hinings, Bob, Logue, Danielle & Zietsma, Charlene, (2017), Fields, Institutional Infrastructure and Governance, In R. Greenwood, C. Oliver, T. B. Lawrence and R. E. Meyer (Eds.) , The SAGE Handbook of Organizational Institutionalism, New York: Sage Publications.
Kooiman, Jan, (1993), Social-Political Governance: Introduction, In J. Kooiman (Ed.) , Modern Governance: New Government Society Interactions, London: Sage Publications.
Naqvi, Imran Haider, Aziz, Shazia, Zaidi, Syed Abbas Haider, & Kashif-Ur-Rehman, (2011), The Model of Good Governance in Islam, African Journal of Business Management, Vol. 5, No. 27, 10984-10992, DOI: 10.5897/ajbm10.1416.
Rayner, Jeremy, (2015), The Past and Future of Governance Studies: From Governance to Meta-Governance?, In: G. Capano, M. Howlett & M. Ramesh, (Eds.) , Varieties of Governance: Studies in the Political Economy of Public Policy. London: Palgrave Macmillan, DOI: 10.1057/9781137477972_11.
Rhodes, Roderick, (1997a), Understanding Governance, Buckingham: Open University Press.
Rhodes, Roderick, (1997b), From Marketization to Diplomacy: It’s the Mix That Matters, Australian Journal of Public Administration, Vol. 56, No. 2, 40-53, DOI: 10.1111/j.1467-8500.1997.tb01545.x.
Sundler, Annelie, Lindberg, Elisabeth, Nilsson, Christina, & Palmér, Lina, (2019), Qualitative Thematic Analysis Based on Descriptive Phenomenology, Nursing Open, Vol. 6, No. 3, 733-739.