چیستی سازمان و استعاره‌های آن از منظر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشکده مدیریت دانشگاه امام حسین علیه السلام

چکیده

از نگاه قرآن کریم، زندگی اجتماعی از ویژگی‌های خاص دنیا است و قبل و بعد آن زندگی فردی است. سازمان محفل رشد و شکوفایی آدمی است که یا او را به مقام انسانی می‌رساند و یا به مقام پایین می‌برد تا آدمی به این دنیا نیاید و در اجتماع و سازمان قرار نگیرند شکوفا نمی‌شود و در همان وضعیت اولیه باقی می‌ماند. نقش مهمی که سازمان در زندگی آدمی دارد ایجاب می کند که به این سئوال پاسخ داده شود که از نگاه قرآن سازمان چیست و از چه تعریف و هویتی برخوردار است. با هدف پاسخ دهی به این سئوال از روش اجتهادی استفاده گردید و واژه هایی که اشاره‌ای به مفهوم مشترک سازمان یعنی انتظام اجتماعی داشتند استخراج شد آن گاه با مراجعه به آیات مشابه معنی و تفسیر گردید. بر اساس این تحقیق از نگاه قرآن کریم، برخلاف رویکرد افلاطونی و دکارتی ، سازمان دارای وجودی اعتباری است که مصادیق حقیقی آن توسط پیامبران علیهم السلام بازنمایی شده اند و مصداق آن یا سازمان ایمانی است که آدمی در آن می تواند از ملائکه برتری یافته و یا سازمان طاغوتی است که جایگاه آدمی را به پایین تر از حیوان سقوط می دهد. در این رویکرد سازمان اصل و مدیریت از ضروریات و فروعات ابقائی و مانایی آن است. صراط، دین، ملت، دار السلام، ولایت، امت وسط از جمله استعاره‌هایی است که قرآن برای تبیین مفهوم سازمان بکار برده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

What is the organization and its metaphors from the perspective of the Qur'an

نویسنده [English]

  • mohammadbagher babaei talatapeh
Faculty of Management of Imam Hassan University, peace be upon him
چکیده [English]

From the perspective of the Holy Quran, social life is one of the special features of the world, and before and after it is individual life. The organization is the circle of growth and prosperity of a person, which either brings him to a human position or takes him to a lower position, so that a person does not come to this world and is not included in the society and organization, he does not flourish and remains in the same initial state. The important role that the organization plays in human life requires an answer to the question of what the organization is from the Qur'an's point of view and what is its definition and identity. In order to answer this question, the ijtihad method was used and the words that had a reference to the common concept of the organization, i.e. social order, were extracted, then the meanings and interpretations were made by referring to the similar verses. According to this research, from the point of view of the Holy Quran, contrary to the Platonic and Cartesian approach, the organization has a Virtual existence whose true examples have been represented by the Prophets, peace be upon them, and its example is either the organization of faith in which a person can be superior to the angels, or The organization is a tyranny that lowers the status of a person to the level of an animal. In this approach, the principle of organization and management is one of the essentials and branches of its preservation and protection. Path, religion, nation, Dar al-Salaam, Wilayat, Middle Ummah are among the metaphors used by the Qur'an to explain the concept of organization

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic metaphors of organization
  • religion
  • nation
  • Serat Velayat
  • Dar al-Salam and the middle nation
قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی ناصر
نهج‌البلاغه، نسخه صبحی صالح
ابن بابویه، محمد بن على (1413 ق). من لایحضر الفقیه. قم مرکز انتشارت علوم اسلامی حوزه علمی.
اچ هال، ریچارد، 1376ش.، سازمان: ساختار، فرایند و ره‌آوردها، علی پارسائیان و سـید محمـد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی
افلاطون. (1398). جمهور. ، مترجم فولاد. روحانی ، , تهران  علمی و فرهنگی.
امام خمینی، (1378 ) ولایت فقیه ، قم ، انتشارات آزادی
اوت، ج. ا.وت شفریتز(1381). تئوری‌های سازمان: اسطوره‌ها. (ع. پارسائیان، مترجم) تهران: انتشارات ترمه.
بابائی، محمدباقر. (1397). مهندسی مدیریت در فرهنگ علوی. تهران: دانشگاه جامع امام حسین علیها السلام.
بابائی، محمدباقر. (1400) سازمان( چرائی، چیستی و چگونگی ) در فرهنگ قرآنی، تهران ، انتشارت دیموند بلورین
بابائی، محمدباقر (1400 ) مبانی و اصول تحقیق کیفی، تهران ، انتشارت دیموند بلورین
پناهی، بهرام. (1392). امت در قرآن کریم و احادیث شیعه. . تهران:دانشکده الهیات و معارف اسلامی
پور عزت، علی‌اصغر (1386). استعارة راه: معرفت شناسی صدرائی و تبیین هستی شناختی سازمان. نامه حکمت: 168-14.
پور عزت، علی‌اصغر (1392). کارکردها و گژکارکردهای بازگشت معنایی استعاره ها؛ مطالعه موردی مفهوم میان رشته ای مهندسی فرهنگی. فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی دوره پنجم ش3: 101- 121.
پور عزت، علی‌اصغر و دیگران (1397). تبیین سازمان مبتنی بر انسان (بر اساس دیدگاه آیت الله جوادی آملی). اندیشه مدیریت راهبردی: 58-125.
پور عزت، علی‌اصغر و دیگران (1393). سازمان به مثابه ققنوس. مدیریت دولتی, 419-436.
تقی‌پور فر، و. همکاران (1398). نقشه جامع مدیریت اسلامی (جلد ویرایش ششم). قم: انتشارات دانشگاه قم.
جوادی آملی، عبدالله (1398). ولایت فقیه، ولایت فقاهت و عدالت. . قم، اسراء
جوادی آملی عبدا...، 1391، جامعه در قرآن، قم، انتشارات اسراء
جوادی آملی، عبدا... (1379). تفسیر موضوعی قرآن کریم... قم اسراء
جوادی آملی، عبدا... (1385). تفسیر انسان به انسان، نظریه جدید پیرامون معرفت‌شناسی انسان. قم: نشر اسرا.
جوانعلی آذر مرتضی، (1391)، سیمای سازمان از نگاه قرآن_ در پرتو استعاره امانت -، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
خامنه‌ای سید علی، (1365). انسان 250 ساله. تهران: صهبا.
دکارت، رنه. (1375). تأملات. (ا. احمدی, مترجم) تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
رابینز استفان و راج، (1402) رفتار سازمانی، مترجم مهدی زارع، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق )، مفردات الفاظ القرآن‏، بیروت،  دار القلم‏، چاپ اول
رضائیان علی، (1380)، مبانی سازمان و مدیریت، انتشارات سمت
شریف الرضی، محمد بن حسین، (1422ق )، المجازات النبویة، قم، چاپ: اول،  دارالکتب العلمیة
شفریتز، ج. ام. اوت. (1379). تئوری‌های سازمان: اسطوره‌ها (جلد اول). (ع. پارسائیان، مترجم) تهران: انتشارات کتاب فرزانه.
شیخ اشراق شهاب‌الدین سهروردی، بی تا مجموعه مصنفات، تصحیح هانری کرین، تهران، پژوهشگاه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
طباطبائی، محمدحسین. (1364). نهایه الحکمه، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبائی، محمدحسین. (1374). ترجمه تفسیر المیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبائی، محمدحسین. (1375). اصول فلسفه و روش رئالیسم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبائی، محمدحسین. (1394). روابط اجتماعی در اسلام، مترجم کرمانی، قم ، انتشارات بعثت
طباطبائی، محمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیرالقران.، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
لسانی فشارکی محمدعلی، (1389)، روش تحقیق و پژوهش در قرآن کریم، مجله رشد آموزش قرآن  ش: 29
قرشی، علی. اکبر (1367). قاموس قران (جلد 6). تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
کانت، امانوئل (1376). عقل محض . تهران: ققنوس.
مطهری مرتضی، (1347)، ولاءها و ولایت ها، تهرن، انتشارات صدرا
مطهری، مرتضی. (1365). تکامل اجتماعی انسان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مطهری، مرتضی. (1365). خدمات متقابل اسلام و ایران. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی. (بی تا). مجموعه‏ آثار استاد شهید مطهری. تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر. (1373). ترجمه قرآن. قم: دارالقرآن الکریم.
مکارم شیرازی، ناصر، (1386 ش) ، پیام قرآن ، تهران، ، چاپ نهم، ، انتشارات دارالکتب الاسلامیه
ملاصدرا، صدرالدین شیرازی. (1367). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. قم: منشورات المصطفوی .
مورگان، گیبسون و بوریل گارت. (1393). نظریه‌های کلان جامعه‌شناسی و تجزیه‌وتحلیل سازمان. (م. نورزی، مترجم) تهران: سمت.
الموسوی، السید محسن، (1941 ق)، دوله الرسول. بیروت: دار البیان العربی.
وارث، سید حامد. (1380). سیمای سازمان از نگاه مورگان. تهران، فصلنامه دانش مدیریت، ش 52
الوانی، سید مهدی. (1386). مدیریت عمومی. تهران: نشر نی.
هال، ریچارد (1383). سازمان (ساختار، فرآیند و ره آورد ). مترجم :علی پارسائیان و سید محمد اعرابی, تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
هربرت هیکس و سی ری گولت، (1368)، تئوری‌های سازمان و مدیریت، گوئل کهن، انتشارات اطلاعات
Argyris, c. (1956). personality and organization. new york: Harper & Brothers.
Argyris, C. (1977). Double Loop Learning in Organizations». United States: , Harvard Business Review
Clegg, S. R. (1989). Frameeworks of power. london: sage.
Daft, Richart, organization Thory & Design, New york; West; 1995
Emery, F. E. (1967). The Next Thirty Years. Human Relations, 20:199-237.
Hall, R. H. (2014). organizations/; structures, Prosses,& outcomes. (M. A. A.Parayan . S. cultural Research Bureau.
Hatch, J. M. (2005). Organization Theory as an Interpretive Science. london: Oxford university press.
Hatch, M. J. & Cunliffe, O.L. (2006). Organization Theory: Modern, Symbolic and postmodern perspectives, Oxford Press.
Hatch, M.J. & Weick, K.E. (1998). Critical resistance to the jazz Metaphor.Organization Science, 9 (5): 600-604.
Morgan, G. (1990). Images of organization. London: sage.
Oliver, R.W. (1999). Strategy as sports! War! food? The Journal of Business Strategy, 2024): 8–10.
Simon H.A, d.w. Smithburge , public and administration, new york , knopf, 1950, p 387