طراحی الگوی رهبری خدمتگزار از دیدگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرِّس در جامعۀ المصطفی ص العالمیه

2 موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره

3 پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

چکیده

به‌رغم تلاش‌های اندیشمندان غربی و اسلامی برای حمایّت از سازمان‌ها و منابع انسانی، وجود فقر و فاصله‌های طبقاتی و نارضایتی‌های شغلی گواه بر ضعف سبک‌های رهبری از جمله رهبری خدمتگزار است؛ بدین جهت، با هدف جبران این ضعف، با مرور پیشینۀ پژوهش رهبری خدمتگزار، بیش از 40 شاخص به دست آمد که پس از عرضه به محضر قرآن، بیش از 90% آن‌ها تأیید گردید و آنگاه از طریق واژه‌پژوهی و معناپژوهی در آیات قرآن، 300 شاخص (مفهوم) از 600 آیه استخراج گردید که با روش پژوهش داده‌بنیاد، تجزیه و تحلیل شد. پس از حذف شاخص‌های مشترک و مرتبط یا کم‌تأثیر، در مرحله کدگذاری باز، 185 شاخص به دست آمد و در مرحله کدگذری محوری 42 مقوله محوری و در مرحله کدگذاری انتخابی 6 مؤلّفه/ بُعد استخراج گردید که پس از مقایسۀ مقوله-ها با مقوله اصلی (رهبری خدمتگزار از دیدگاه قرآن)، مقوله‌ها به مقولات عِلّی، زمینه‌ای، مداخله‌ای، راهبردی و پیامدی دسته‌بندی شد و آنگاه در قالب یک مدل مفهومی و پارادایمی داده بنیاد طراحی گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Designing a model of servant leadership from the perspective of the Qur'an

نویسندگان [English]

  • Abdolmalek Saeidi 1
  • mohammad taqi norozi 2
  • abbas shafiee 3
1 Teacher in Al-Mustafa Al-Alamiya community
2 Imam Khomeini Educational and Research Institute
3 Research institute of the hovzeh and university
چکیده [English]

Abstract

Despite the efforts of Western and Islamic thinkers to support organizations and human resources, the existence of poverty, class gaps, and job dissatisfaction is proof of the weakness of leadership styles, including servant leadership, Therefore, with the aim of compensating for this weakness, more than 40 indicators of servant leadership obtained from the review of the theoretical foundations and background of the research were presented and confirmed to the Qur'an with the inferential research method of Martyr Sadr. And more than 540relevant verses were extracted through word research and semantic research in the verses of the Quran. And with the “Background Theory” research (open, central and selective coding), Quranic data was analyzed and the following findings were obtained: A) 37indicators, including the concepts of God's pleasure and self-improvement, friendly relations and fair behavior, commitment and specialization, fear and hope, delegation of authority and participation in leadership and providing for the psychological and material needs of followers; b) 6 categories of strategic goals, strategies to influence followers, leadership competence strategies, guidance-training strategies, management strategies and service strategies; c) 3 dimensions of motivation, attitude and action. And finally, by discovering the causal, contextual, interventional and consequential relationship of the aforementioned categories and dimensions with servant leadership and its successful test, the model of servant leadership was designed from the perspective of the Qur'an.

کلیدواژه‌ها [English]

  • leadership
  • Servant
  • God-centered
  • self-improvement
  • Background Theory

عنوان مقاله [العربیة]

تصمیم نموذج للقیادة الخادمة من منظور القرآن الکریم

چکیده [العربیة]

وعلى الرغم من جهود المفکرین الغربیین والإسلامیین فی دعم المنظمات والموارد البشریة، إلا أن وجود الفقر والفجوات الطبقیة وعدم الرضا الوظیفی دلیل على ضعف أسالیب القیادة، بما فی ذلک القیادة الخادمة؛ ولهذا، وبهدف تعویض هذا الضعف، فمن خلال مراجعة تاریخ أبحاث القیادة الخادمة، تم الحصول على أکثر من 40 مؤشراً، بعد عرضها على القرآن الکریم، تم التأکد من أکثر من 90% منها، ومن ثم من خلال البحث اللفظی والبحث الدلالی فی آیات القرآن الکریم، 300 تم استخراج الفهرس (المفهوم) من 600 آیة، والتی تم تحلیلها باستخدام منهج البحث فی قاعدة البیانات. وبعد إزالة المؤشرات المشترکة وذات الصلة أو منخفضة التأثیر، تم الحصول على 185 مؤشراً فی مرحلة الترمیز المفتوح، وتم استخراج 42 فئة أساسیة فی مرحلة الترمیز المحوری، واستخراج 6 مکونات/أبعاد فی مرحلة الترمیز الانتقائی، والتی بعد المقارنة الفئات ذات الفئة الرئیسیة (القیادة الخادمة من وجهة نظر القرآن)، وتم تصنیف الفئات إلى فئات سببیة وسیاقیة وتداخلیة واستراتیجیة وتابعة، ومن ثم تم تصمیم الأساس على شکل مفاهیمی ونموذجی نموذج

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • قیادة الخدمة المتمرکزة حول الله لتحسین الذات فی المؤسسة

مراجع

قرآن کریم. ترجمه ناصر مکارم شیرازی. (1373ش). قم: دار القرآن الکریم.
قرآن کریم. ترجمه حسین انصاریان. (1383ش). قم: انشتارات اسوه.
انصای، محمد باقر. (بیتا). غدیر در قرآن. قم: دلیل ما.
دانایی فرد، حسن و الوانی، مهدی آذر. عادل. (1383). روش­شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: انتشارات صفّار ـ اشراقی.
دانایی فرد، حسن و امامی، سید مجتبی. (1383). استراتژی­های پژوهش کیفی: تأمُّلی بر نظریه­پردازی داده بنیاد. اندیشه مدیریت، 2(1)، ص.ص. 69-97.
رحیمی پردانجانی، طیبه و محمدزاده ابراهیمی، علی. (1396). «شناسایی عوامل موثر بر نارضایتی شغلی معلمان ابتدایی شهر بجنورد». دوماهنامه سلامت کار ایران، 14(4)، صص. 70-83.
شیخزاده، محمد، (1392). رهبری خدمتگزار: پارادایم نوین رهبری از دیدگاه اندیشمندان مدیریت. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
طباطبایی، سید محمّد حسین. (1374ش). ترجمه تفسیر المیزان. سید محمد باقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طیّب، سیّد عبدالحسین، (1378ش). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات اسلام.
عاملی، ابراهیم. (1360). تفسیر عاملی. تهران: انتشارات صدوق.
قرائتی، محسن، تفسیر نور. (1383). تهران: مرکز فرهنگی درس­هایی از قرآن.
قرشی، سید علی اکبر. (1377). تفسیر احسن الحدیث. تهران: بنیاد بعثت.
کُربین، جولیت و استراوس، آنسلم. (1390). مبانی پژوهش کیفی، ترجمه ابراهیم افشار. تهران: نشر نی.
لطفی، امیرعلی. (1389). «اعجاز مدیریتی قرآن». دوفصلنامه قرآن و علم. 4(7)، صص. 45-86.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیۀ.
مهرابی، امیرحمزه. (1393). توانمندسازی منابع انسانی در نظام ارزشی اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1386ش). تفسیر راهنما. قم: انتشارات دفتر تبیلیغات.
ابن الکثیر، اسماعیل بن عمر. (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیه.
الحقّی البروسوی، اسماعیل. (بیتا). تفسیر روح البیان. بیروت: دار الفکر.
الخطیب، عبدالکریم. (بیتا). التفسیر القرآن للقرآن. بیروت: دار الفکر العربی
الزحیلی، وهب بن مصطفی. (1418ق). التفسیر المنیر فی العقیدۀ و الشریعۀ و المنهج. بیروت ـ دمشق: دار الفکر المعاصر.
الطباطبایی، محمدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
الطبرسی، فضل بن حسن. (1372ش). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران، انتشارات ناصرخسرو.
الطوسی، محمد بن حسن. (بیتا). التّبیان فی القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
الفخر الرازی، محمد بن عمر. (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). بیروت: دار احیاء التراث.
Dennis, R. S., & Bocarnea, M. (2005). “Development of the servant leadership assessment instrument”. Leadership & organization development journal,  26(8), pp. 600-615
Focht, A. (2015). “Identifying primary characteristics of servant leadership: Delphi study”. International Journal of Leadership Studies, 9(1), (n.p)
Guba, E. G., & Lincoln, Y. S. (1982). “Epistemological and methodological bases of naturalistic inquiry”. Ectj, 30(4), pp.233-252.
Humphreys, J. H. (2005). “Contextual implications for transformational and servant leadership: A historical investigation”. Management decision, 43(10), pp. 1410-1431
Joseph, E. E., & Winston, B. E. (2005). A correlation of servant leadership, leader trust, and organizational trust. Leadership & Organization Development Journal, 26(1), 6-22.
Kantharia, B. (2012). “Servant leadership: An imperative leadership style for leader managers”. Available at SSRN 1980625.
Laub, J., Laub, J., & Ballenger. (2018). “Leveraging the power of servant leadership”. Springer International Publishing.
McClellan, J. (2009). “Based Models of Servant-Leadership: a Review of The Literature”. The International Journal of Servant-Leadership, 5(1), 163-184.
Eva, N., Robin, M., Sendjaya, S., Van Dierendonck, D., & Liden, R. C (2019). “Servant leadership: A systematic review and call for future research”. The leadership quarterly, 30(1), 111-132.
Roberts, G. (2015). Developing Christian servant leadership: Faith-based character growth at work. Springer. Sendjaya,
Sendjaya, S. (2015). Personal and organizational excellence through servant leadership learning to serve, serving to lead, leading to transform. Springer. Received on January 7, 2022, from:  https://link.springer.com/book /10.1007/978-3-319-16196-9
Smith, C. (2005). “Servant leadership: The leadership theory of Robert K. Greenleaf”. Management Information Organization, 12(2), 145-152.
Spears, L. C., & Lawrence, M. (Eds.). (2002). Focus on leadership: Servant-leadership for the twenty-first century. John Wiley & Sons.
Tureman, D. R. (2013). The effectiveness of servant leadership in bringing about change. Under the guidance: Colleen McLaughlin, Liberty University, Masters.
Van Dierendonck, D. & Patterson, K. (2018). Practicing Servant Leadership. Cham: Springer International Publishing. Received on January 7, 2022, from: https://doi.org/10.1007/978-3-319-75644-8
 Van Dierendonck, D., & Patterson, K. (2010). Servant leadership: Developments in theory and research. Springer, Received on January 7, 2022, from:  https://link.springer.com/book/
Wong, E. (2014). “Not Just Simply Looking Forward: An Exploration of Greenleaf's Servant-Leadership Characteristic of Foresight”. The International Journal of Servant-Leadership, 10(1), 89-118.
Wong, P. T., & Page, D. (2003). “Servant leadership: An opponent-process model and the revised servant leadership profile”. In Proceedings of the servant leadership research roundtable, 1(11).
مدیریت اسلامی
دوره 31، شماره 2
فصلنامه تابستان
شهریور 1402
صفحه 11-86

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 دی 1401
  • تاریخ بازنگری: 13 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش: 29 شهریور 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار