بررسی نهادهای‌انقلابی به مثابه ابزار‌ اجرای خط‌مشی ‌عمومی در تجربه انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام

چکیده

اجرای خط‌مشی عمومی، جزو پیچیده ترین مراحل خط‌مشی گذاری عمومی است که هم مستلزم بهره گیری از اتقان در مرحله تدوین خط‌مشی‌های است و هم مستلزم ابزارهایی که بتواند اجرای خط‌مشی را به بهترین شیوه به منصه ظهور برساند. دهه آغازین انقلاب اسلامی، هم به لحاظ فقدان مدل‌های آزمایش شده بومی و اسلامی برای اداره و هم به جهت تقابل قدرت‌های مستکبر جهانی، پیچیدگی مضاعفی برای رهبر جامعه جهت تحقق خط‌مشی گذاری عمومی داشته است. پژوهش حاضر با هدف واکاوی ابزار اجرای خط‌مشی عمومی در دهه نخست انقلاب اسلامی صورت پذیرفته است. طبق مطالعات اندیشمندان حوزه اجرای خط‌مشی، یکی از ابزارهای مهم «سازمانی» اجرای خط‌مشی عمومی،‌ «بازسازماندهی دولت» است. امام خمینی(ره) با بهره گیری از این ابزار، به شیوه‌ای منحصر به فرد،‌ بر پیچیدگی‌ها غلبه کرد و خط‌مشی‌های عمومی موردنظر نظام جدید جمهوری اسلامی توسط ابزارهای ایشان تحقق یافته است. واکاوی وثیق ابزارهای مورد استفاده جهت اجرای خط‌مشی‌های عمومی دهه نخست انقلاب اسلامی،‌ می‌تواند به غنای دانش نظری در زمینه اجرای مطلوب خط‌مشی عمومی در ایران کمک کند. پژوهش حاضر با روش تحلیل مضمون به وسیله بررسی اسناد و مصاحبه با اندیشمندان مرتبط، به واکاوی نهادهای انقلابی ابتدای انقلاب به مثابه ابزار اجرای خط‌مشی عمومی می‌پردازد. نتایج نشان داد نهادهای انقلابی ایجاد شده به وسیله امام خمینی(ره)، با مولفه‌های «برنامه ریزی آرمانگرایانه»، «رهبری کرامت آمیز»، «سازماندهی انقلابی»، «فرهنگ سازمانی جهادی» و «مدیریت متعالی منابع انسانی»، خط‌مشی‌های عمومی ابلاغی از سوی رهبر جامعه را به شکلی مطلوب پیاده سازی و اجرا کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Revolutionary institutions as a tool for the implementation of public policies in the experience of the Islamic revolution

نویسنده [English]

  • Meysam Gharabaghi
Researcher at Imam Hussein University
چکیده [English]

The implementation of public policy is one of the most complex stages of public policy making, which requires both the use of expertise in the policy formulation stage and the tools that can bring the policy implementation to the fore in the best way. The initial decade of the Islamic revolution has had a double complication for the leader of the society in order to realize the public policy, both in terms of the lack of tested native and Islamic models for administration and in the face of the confrontation of arrogant global powers. The present study was carried out with the aim of analyzing the means of public policy implementation in the first decade of the Islamic Revolution. According to the studies of thinkers in the field of policy implementation, one of the important "organizational" tools of public policy implementation is "government reorganization". By using this tool, Imam Khomeini (RA) overcame the complications in a unique way and the general policies of the new system of the Islamic Republic have been realized by his tools. A thorough analysis of the tools used to implement the public policies of the first decade of the Islamic Revolution can contribute to the enrichment of theoretical knowledge in the field of the optimal implementation of the public policy in Iran. The present research analyzes the revolutionary institutions at the beginning of the revolution as a tool for the implementation of public policy, using the method of thematic analysis by examining documents and interviewing related thinkers. The results showed that the revolutionary institutions created by Imam Khomeini (RA), with the components of "idealistic planning", "dignified leadership", "revolutionary organization", "jihadi organizational culture" and "superior management of human resources", communicated public policies. They have been implemented and executed by the leader of the society in a favorable way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public policy implementation
  • Imam Khomeini's style of administration
  • revolutionary institution
  • policy implementation tool
  • Jihadi management
امام خمینی (ره)، سیدروح الله (1378). صحیفه امام. تهران، نشر مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
ابدالی، رقیه (1389). تبیین مشکلات اجرای خط‌مشی عمومی در دستگاه‌های دولتی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهیدبهشتی
ارجینی، حسین، علیمرادی، زهرا (1394). راهبردهای امام خمینی (ره) قدّس سره در مدیریت دفاع مقدس، مطالعات انقلاب اسلامی، شماره42، 139-158
اسکات، ریچارد (1387). نهادها و سازمان‌ها. ترجمه: مینا دده‌بیگی، تهران: انتشارات سمت
اطهری، سیدحسین (1391). تاثیر رهبری امام خمینی (ره) بر سرمایه اجتماعی در جریان انقلاب اسلامی ایران، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره4، 165- 189
الوانی، سیدمهدی؛ شلویری، میثاق (1395). اجرای خط‌مشی عمومی، دیدگاه‌های نظری و راهکارهای عملی. انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی. ایران: تهران
الوندی، محمدجواد (1381). تحلیلی برعوامل موثر در شکل‌گیری و ماندگاری سپاه به عنوان یک نهاد انقلابی، همایش نهادگرایی، سپاه و انقلاب اسلامی: مبانی، رویکردها، چالش‌ها و راهبردها، تهران: مرکز راهبردی سپاه
اعتباریان، اکبر، کیوان آرا، امیر، عطایی، مهدی. (1396). تجربه‌های مدیریتی دوران دفاع مقدس در استقرار مدیریت مقاومتی و جهادی (مطالعه موردی، کربلای 5). مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، 16(84)، 75-93
ایروانی، محمدجواد (1391). طراحی مفهومی الگوی استخراج ویژگی‌های نهادی یکی از نهادهای انقلاب اسلامی. تهران: مرکز راهبری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
بقایی، خرم (1390). بررسی تاثیر نهادهای انقلابی بر تثبیت نظام جمهوری اسلامی. تهران، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی
پورجعفری صدرآباد، مهدی، زارع زاده مهریزی، محمدحسین، افتخاری، اصغر (1397). اصول مدیریتی آیت‌الله مهدوی کنی (ره) در کمیته‌های انقلاب اسلامی. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 8(29)، 113-138
جاجرمی زاده، محسن، رعنایی کردشولی، حبیب اله، باقری، مسلم، الهیاری، احمد، مباشری، علی اصغر (1400). شناسایی الگوی فرهنگ جهادی در نظام اداری ایران. مدیریت فرهنگ سازمانی، 19(1)، 97-122
دانایی فرد، حسن، باقری کنی، مصباح الهدی، حجازی فر، سعید (1394). شناسایی مؤلفه‌های سازمان‌های فضیلت محور و جهادی (مورد پژوهش: کمیته انقلاب اسلامی و جهادسازندگی). مدیریت اسلامی، 23(4)، 45-72.
دانایی فرد، حسن؛ گل وردی، مهدی؛ مولوی، زینب (1397). نقش آزادی عمل اداری بوروکرات‌ها در تمایل به اجرای خط‌مشی‌های عمومی، فصلنامه علوم مدیریت ایران، بهار97 شماره 49، 63-76
راحلی، حسین، شکوری، علی (1387). بررسی زمینه‌های حاکمیتی جهاد سازندگی و نقش این زمینه‌ها در دستاوردهای آن از تشکیل تا ادغام، 1380 – 1358، جغرافیا و برنامه ریزی، شماره26، 95-116
رحیمی صادق، زهره (1383). بررسی عوامل ساختاری موثر بر عدم اجرای کامل خط‌مشی‌های عمومی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور
رستمی، ولی؛ محمدی، حسین؛ قطبی، میلاد (1399). تحلیلی بر مفهوم «نهادهای انقلابی» در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران. پژوهش‌نامه حقوق اسلامی. 21(2)، 395-414
رنگریز، حسن، موذنی، بهرام. (1396). شناسایی و اولویت بندی موانع اجرای خط‌مشی‌های عمومی در سازمان‌های دولتی با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره. خط‌مشی‌گذاری عمومی در مدیریت، 8(4(پیاپی 28 زمستان1396))، 27-43
روح اللهی، مهدی؛ طباطباییان، حبیب الله؛ منطقی، منوچهر؛ بامداد صوفی، جهانیار (1397). الگوی شکل‌گیری نوآوری اجتماعی در جهاد سازندگی. فصلنامه مدیریت اسلامی، 26(2)، 91-131
رئوف موسوی، سیدابراهیم (1400). سبک زندگی کارمندی، تهران: نشر سوره مهر
شبستری، محسن (1361). جهاد سازندگی باید از تشریفات اداری و بورکراسی بدور باشد، نشریه جهاد، شماره33، 69 -70
عباسی، عباس؛ معتضدیان، رسول؛ میرزایی، محمدقاسم (1395): بررسی موانع اجرای خط‌مشی‌های عمومی در سازمان‌های دولتی. پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی، 22(6)، 49-70
فانی، علی اصغر، قربانلو، محسن، دانایی فرد، حسن، و دلخواه، جلیل (1396). طراحی چارچوبی برای انتخاب آمیخته ابزارهای خط‌مشی عمومی (مورد مطالعه: آموزش و پرورش). چشم انداز مدیریت دولتی، 8(4)، 41-64.
فروزنده، لطف‌الله، رضایی، سیاوش، شمس دولت آبادی، ، سید محمودرضا، ایروانی، محمدجواد (1399). ارائه الگوی نهادسازی در انقلاب اسلامی بر اساس گفتمان امام و رهبری. مطالعات دفاعی استراتژیک، 18(79)، 153-177.
فرهی، علی، سنجقی، محمد ابراهیم، سلطانی، محمدرضا، محمدیان، یداله (1395). طراحی الگوی فرهنگ جهادی یکی از نهادهای انقلاب اسلامی. پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، 8(2)، 53-83.
قائدعلی، حمیدرضا، سلیمی، غلامرضا (1399). سیر تطور مدیریت جهادی در نهادهای انقلاب اسلامی (مطالعه موردی جهاد سازندگی)، مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، شماره90، 137-152
قانعی، رشید (1398). طراحی مدلی برای موفقیت خط‌مشی عمومی، بررسی خط‌مشی‌های موفق دفاعی، هسته‌ای، بهداشت و درمان و فناوری‌های نوین در ایران، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس
قراباغی، میثم؛ مقیمی، سیدمحمد؛ و لطیفی، میثم (1400). فراترکیب مطالعات اجرای خط‌مشی عمومی در ایران. سیاستگذاری عمومی، 7(3)، 243-260
تابی، امیرعلی (1398). نقش راهبردی امام‌خمینی (ره) در مدیریت جنگ در دوران دفاع مقدس. مطالعات دفاع مقدس، 5(3)، 49-65
کرامت، حسین (1398). شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر اجرای خط‌مشی‌گذاری عمومی در ایران (مورد مطالعه وزارت آموزش و پروش)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور غرب تهران
مختاریان پور، مجید (1391). طراحی مدل اجرای سیاست‌های فرهنگی مبتنی بر برنامه توسعه کشور، رساله دکتری دانشگاه علامه طباطبایی
مرادخانی، فردین، سعادتی، بهروز (1398). جایگاه حقوقی نهادهای انقلابی در حقوق اداری ایران. دیدگاه‌های حقوق قضایی. ۲۴ (۸۸)، ۱۰۳-123
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (1387). فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
منوریان، عباس (1394). اجرا و ارزیابی خط‌مشی عمومی. تهران: مهربان نشر
میرحسینی، مهدی (1377). آشنایی با تشکیلات دولت جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
نشریه جهاد (1360). جهاد باید بماند و به جهاد ادامه دهد. مجله جهاد، شماره27. تهران: نشر جهادسازندگی
 
Azad Singh Bali, Michael Howlett, Jenny M Lewis, M Ramesh(2021) Procedural policy tools in theory and practice, Policy and Society, Volume 40, Issue 3, Pages 295–311
Bob Hudson, David Hunter & Stephen Peckham (2019) Policy failure and the policy-implementation gap: can policy support programs help?, Policy Design and Practice, 2:1, 1-14
Capano, G., & Howlett, M. (2020). The knowns and unknowns of policy instrument analysis: policy tools and the current research agenda on policy mixes. Sage Open
Charlotte Cloutier, Jean-Louis Denis, Ann Langley, Lise Lamothe, Agency at the Managerial Interface: Public Sector Reform as Institutional Work, Journal of Public Administration Research and Theory, Volume 26, Issue 2, April 2016, Pages 259–276
Howlett, Micheal.(2011). Designing Public Policies: Principles and Instruments. Publisher Routledge.
Howlett M, Rayner J. (2013). Patching vs packaging in policy formulation: assessing policy portfolio design. Politics and overnance, 1(2), 170-182.
Selznic, Philip (1996). Institutionlism Old and new. Administrative Science Quarterly, vol.41pp.277-278.
Williams, M. (2021). Beyond state capacity: Bureaucratic performance, policy implementation and reform. Journal of Institutional Economics, 17(2), 339-357