شناسایی و اولویت‌بندی عوامل کلیدی موفقیت مساجد در عرصه تربیتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: دکترای مدیریت منابع انسانی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته معارف اسلامی و مدیریت بازرگانی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

عوامل کلیدی موفقیت در تحقق اهداف یا ناکامی هر نهاد و سازمان نقش کلیدی بر عهده دارد. این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت‌بندی عوامل کلیدی موفقیت مساجد در عرصه تربیتی انجام شده است. در این پژوهش از روش ترکیبی استفاده شده است. در بخش کیفی و با روش تحلیل مضمون، عوامل کلیدی موفقیت مساجد در عرصه تربیتی، با بررسی دوازده مسجد موفق شناسایی و در گام بعد با تحلیل اهمیت عملکرد، اولویت‌بندی گردیده. نتایج مقاله حاکی از آن است که الگوی موفقیت مساجد مشتمل بر ابعاد «نقش‌آفرینان، نظام‌ها، تعاملات و زمینه‌ها» است. عوامل کلیدی موفقیت مساجد در عرصه تربیتی عبارت است از: («رهبر اسوه»، «نظام تربیتی کادرساز»، «رونق تربیتی تشکیلاتی در بخش خواهران»، «انسجام تشکیلات ایمانی»، «جامعیت و تناسب تربیتی»، «تعامل با طلاب و حوزه علمیه»، «تعامل مسجد مدرسه و خانواده»، «روحیه جهادی»، «رفع موانع فعالیت جوانان»، «گسترش مأموریت» و «خدمت‌رسانی پیرامونی»). بالاترین اولویت در میان عوامل کلیدی موفقیت، به مؤلفه‌های «رهبر اسوه»، «نظام تربیتی کادرساز» و «رونق تربیتی تشکیلاتی در بخش خواهران» اختصاص دارد. به نظر می‌رسد نقطه اهرمی تغییر در مساجد از بعد تربیتی، شناسایی و پرورَش استعدادها برای رهبری، کشف و ارائه الگوهای نظام تربیتی- تشکیلاتی و اهتمام ویژه نسبت به رسیدگی و رونق در بخش خواهران است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Identifying and Prioritizing the Key Success Factors of Mosques in the Field of Education

نویسندگان [English]

  • Alireza Sharif fard 1
  • Hossein Tahmourth 2
1 Corresponding Author: Ph.D. in human resources management at Allameh Tabatabai University and researcher at Imam Sadiq University (AS).
2 Responsible author: Master's student in the field of Islamic studies and business management of Imam Sadiq University
چکیده [English]

The key factors of success in achieving the goals or failure of any institution and organization play a key role. This research was done with the aim of identifying and prioritizing the key success factors of mosques in the field of education. In this research, a combined method has been used. In the qualitative part and with thematic analysis method, the key factors of the success of mosques in the field of education were identified by examining twelve successful mosques and prioritized in the next step by analyzing the importance-performance.The results of the article indicate that the success model of mosques includes the dimensions of "role players, systems, interactions and contexts". The key factors for the success of mosques in the field of education are: "Leader of Eswah", "Educational system that creates staff", "Organizational educational development in the sisters' department", "Cohesion of religious organizations", "Comprehensiveness and appropriateness of education", "Interaction with students and seminary", "interaction between mosque, school and family", "Jihadist spirit", "removing obstacles to youth activity", "expanding the mission" and "peripheral service"). Among the key factors of success, the highest priority is assigned to the components of "Eswah Leader", "Educational Training System" and "Organizational Educational Development in the Sisters Department". It seems that the leverage point of change in mosques from the educational aspect is identifying and cultivating talents for leadership, discovering and presenting models of the organizational education system, and paying special attention to the care and prosperity of the sisters.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mosque
  • Education
  • Key Success Factors
  • Religious Organization
  • Voluntary Organization
ابروش، رضا. (1400). پیشران‌های فرهنگی مساجد در مدیریت آسیب‌های اجتماعی. اسلام و مطالعات اجتماعی، 8(4 (پیاپی 32)), 56-87.
اخوی، ابراهیم (1393). نقش مساجد در شکل‌گیری هویت دینی کودکان و نوجوانان. در فروغ مسجد. ج نهم:43-82 قم: انتشارات دفتر مطالعات و پژوهش مرکز رسیدگی به امور مساجد.
استجلو، علی و باقری، میثم، (1400)، بررسی جایگاه ارتباط نهادهای خانواده، مدرسه و مسجد در تحقق اهداف ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش، همایش ملی پژوهش‌های حرفه‌ای در روانشناسی و مشاوره با رویکرد از نگاه معلم، میناب.
اسلام پورکریمی، عسکر (1393)، نگاهی گذرا به سیمای مسجد طراز اسلامی، در مقالات برگزیده فام (فراخوان ایده‌های مسجدی)، قم: دفتر مطالعات و پژوهش‌های مرکز رسیدگی به امور مساجد
اصغری صارم، ع، و مرکزی مقدم، ن. (1394). تحلیل عوامل حیاتی موفقیت توسعه منابع انسانی در حوزه سلامت بر اساس روش‌شناسی کیو (Q). مدیریت سازمان‌های دولتی، 3(3 (پیاپی 11))، 27-50.
امام خمینی. (1389). صحیفه نور. تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
باقری، خسرو، (1390)، درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران: اهداف، مبانی و اصول علمی و فرهنگی، شرکت انتشارات علمی ـ فرهنگی.
تنها، محمدصادق (1394)، فهم الگوی همکاری بین سازمانی مسجد و مدرسه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
دولت رفتارحقیقی، محمدرضا. (1388). جایگاه و ماهیت حقوقی سازمان‌های غیردولتی با تأکید بر نظام حقوقی ایران. مجله تحقیقات حقوقی، -(49), 387-419.
سبحانی متین، علی و لطیفی، میثم. (1398). شناسایی الزامات ایجاد ارتباط مطلوب میان مساجد و مدارس. مدیریت اسلامی، 27(4), 51-76.
سید رضا نصری، سعید جعفری تیتکانلو. (1400)، دسته‌بندی و اولویت‌بندی عوامل حیاتی موفقیت شرکت‌های دانش‌بنیان به روش کیو. پژوهش‌های پیشرفت: سیستم‌ها و راهبردها، دوره 2، شماره 1، بهار 1400، صفحه 133-161.
شریف فرد، علیرضا؛ رازینی، روح‌الله؛ عباسی نوذری، حسین؛ (1399). «بررسی راهبردهای کلان تعامل مسجد و کودک و نوجوان با رویکرد تحلیل اهمیت-عملکرد». فصلنامه مدیریت اسلامی.
شورای عالی انقلاب فرهنگی، سند مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران، (1390). تهران
طباطبایی، سید محمدحسین (1350 ه.ش). المیزان فی تفسیر القرآن. جلد 16، اسماعیلیان، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
عباسی، رسول و طالقانی، غلامرضا و عابدی جعفری، حسن و فقیهی، ابوالحسن، (1392)، طراحی و تدوین الگوی تعامل مسجد و سازمان‌های محیطی.
عریان، مرضیه. (1383). مسجد جایگاه اصلی آموزش اسلامی. در فروغ مسجد، جلد دوم. صص 199-207. قم: موسسه فرهنگی ثقلین (‌ مرکز رسیدگی به امور مساجد تهران).
فرخی، میثم و پیروزی، نرگس. (1397). میزان و چگونگی مشارکت زنان در مساجد (موردمطالعه: مساجد شهرستان پاکدشت). زن و جامعه (جامعه‌شناسی زنان), 9(4 (مسلسل 36)), 217-233.
کریمی علویجه محمد رضا، صفایی مریم، احمدی محمدمهدی. (1395) شناسایی عوامل حیاتی موفقیت صنعت روانکارهای ایران با استفاده از روش فرایند تحلیل شبکه‌ای در جهت کسب مزیت رقابتی. پژوهش‌های مدیریت منابع سازمانی. ۱۳۹۵; ۶ (۲): ۹۱-۷۱.
گروهی از پژوهشگران با نظارت علمی آیت‌الله مصباح یزدی، محمدتقی. (1390). فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.
گل نظری، علیرضا؛ ملکان، احمد؛ ملکان، جواد؛ شعبانی نژاد، جعفر. (1397). راهبردهای ارتقای عملکرد مسجد به‌عنوان یک نهاد مردمی با استفاده از تکنیک QSPM، اولین همایش بررسی چالش‌ها و ارائه راهکارهای نوین مدیریت شهری، تهران، سازمان بسیج شهرداری تهران.
گنجعلی، اسداله، علیشیری، محمدمهدی، باقری، مسلم، (1397)، مدیریت استعدادها، چیستی، چرایی و چگونگی. انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) تهران.
ماهنامه مسجد (1390). نقش ائمه جماعات و مسجد در جهاد اقتصادی. شماره 162، سال 19، ص 13. تهران.
محمدی، مهدی (1393). تربیت مسجدی کودک در سیره اهل‌بیت سلام‌الله علیهم. در فروغ مسجد. ج نهم: 162-133. قم: انتشارات دفتر مطالعات و پژوهش مرکز رسیدگی به امور مساجد.
محمودی، محسن، (1400)، شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر تصویرسازمانی مسجد: (مطالعه موردی مسجد امام حسن مجتبی علیه‌السلام مشیریه)، چهارمین همایش بین‌المللی دانش و فناوری هزاره سوم اقتصاد، مدیریت و حسابداری ایران، تهران.
مرکز رسیدگی به امور مساجد تهران، (1397). اسناد پشتیبان سند تعامل مسجد و کودک و نوجوان، مجری: لطیفی، میثم؛ مدیر محتوایی: شریف فرد، علیرضا.
مطهری، مرتضی، تعلیم و تربیت در اسلام، انتشارات صدرا، 1378
میرزایی، ساناز، (1395)، نقش مسجد به‌مثابه یک نهاد اجتماعی در توسعه اجتماعی، ششمین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران.
میرغضنفری، س. و لطیفی، م.، و آذر، ع. (1393). شناسایی و رتبه‌بندی شاخص‌های ارزیابی عملکرد مساجد تهران. مدیریت اسلامی، 22(2)، 207-232.
نوبهار، رحیم (1392). رابطه نظام اسلامی و مساجد، قم: موسسه فرهنگی تبیان.
هاشم زهی، نوروز. (1393). بررسی عملکرد پایگاه بسیج مساجد در اسلامی سازی فضای محله. مطالعات راهبردی62(17)، 57-86.  
همت بناری، علی، نگرشی بر تعامل فقه و تربیت، فصلنامه معرفت، ش،17 شهریور، 1381
هوشیاری، محمدمهدی و پورنادری، حسین و فرشته نژاد، سیدمرتضی. (1392). گونه شناسی مسجد- مدرسه در معماری اسلامی ایران، بررسی چگونگی ارتباط میان فضای آموزشی و نیایشی. مطالعات معماری ایران، 2(3)، 37-54.
ولی زاده، محمد. (1393). نقش و جایگاه مسجد در تربیت دینی نظام خانواده (همراه با آسیب‌شناسی وضع موجود). در فروغ مسجد، جلد هشتم. صص 9-79. قم: انتشارات دفتر مطالعات و پژوهش مرکز رسیدگی به امور مساجد.
حاج علی اکبری محمدجواد، کمبود امام جماعت در مساجد کشور، گرفته‌شده در تاریخ 1401.01.06، قابل دسترسی در لینکhttps://www.nasim.news/fa/tiny/news-978637
مهدوی ارفع حمیدرضا، مسجد طراز نظام اسلامی، گرفته‌شده در تاریخ 1401.01.07، پایگاه اینترنتی مسجد پژوه، قابل‌دسترسی در لینک 3420masedpaoh.r/article/study/
خامنه‌ای سیدعلی، سخنان امام و رهبری در مورد مسجد و امام جماعت، گرفته‌شده در تاریخ 1401.01.05 پایگاه تخصصی مسجد، قابل‌دسترسی در لینک: http: //www. masjed. ir/fa/article/257/
خامنه‌ای، سید علی. (1389)، پیام به نوزدهمین اجلاس سراسری نماز، گرفته‌شده در تاریخ 1401.01.05، قابل دسترسی در لینک KHAMENEI.IR
گزارش خبرگزاری مهر، (1396)، مروری بر وضعیت مساجد در ایران، گرفته‌شده در تاریخ 1401.01.06،  قابل‌دسترسی در لینک https://www.mehrnews.com/news/4060806/
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic Networks: An Analytic Tool for Qualitative Research. Qualitative Research, 1, 385-405.
Anheier, H. K. (2005). Nonprofit Organizations: Theory, Management, Policy / Helmut K. Anheier. London: Routledge
Bardach, E. (2012). A practical guide for policy analysis: The eightfold path to more effective problem solving (4th ed). Los Angeles: Thousand Oaks: Sage; CQ Press.
Bogan, C. E, & English, M. J. (1994). Benchmarking for best practices: winning through innovative adaptation. New York (N.Y.): McGraw-Hill.
Churchill, N.C, and V.L. Lewis (1983). The Five Stages of Small Business Growth. Harvard Business Review, (May June).30-5
Linda S.L. Lai W.M. To. (2010). Importance-performance analysis for public Management decision making. Management Decision, Vol. 48 Iss 2 pp. 277 – 295
Rockart J. F. (1986). A primer on critical success factors”, Published in The Rise of Managerial Computing: The Best of the Center for Information Systems Research, edited with Christine V. Bullen. (Homewood, IL: Dow Jones-Irwin), 1981, OR.