تحلیل محتوای کیفی حکمت‌های امیرالمومنین علی(علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه از منظر مدیریت دانایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیات علمی، دانشکده مهندسی صنایع و سیستم‌ها، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

با بررسی کتب دینی به جرأت می‌توان اذعان نمود که دین اسلام برای تفکر، دانش، معرفت و آگاهی ارزش بسیار زیادی قائل است. این در حالی است که در عصرحاضر، دانش به‌عنوان سرمایه­ای کلیدی در توسعه و رقابت­پذیری مطرح شده است و مدیریت دانش به‌عنوان راهکاری نوین و ضروری جهت افزایش بهره‌وری معرفی شده است. اما این مفهوم به‌ظاهر جدید مدیریتی، 1400 سال پیش در قرآن و سایر کتب دینی مطرح‌شده و توسط نبی‌اکرم و ائمه اطهار به صراحت مورد اشاره قرار گرفته است. با اندک جستجو در ادبیات پژوهش حوزه­ی «مدیریت دانش» روشن می شود؛ این مفهوم برخاسته از «تجارب و مطالعات کسب وکار» بوده و مملو از مفاهیم، مدل‌ها، راهکارها، روش‌های متنوع با هدف پیاده­سازی اثربخش مدیریت دانش می‌‌باشد. اما با وجود کثرت اشارات تصریحی و تلویحی به دانش و حکمت در متون دینی مسلمانان، تاکنون این متون از منظر شناسایی سازه‌های مرتبط با مدیریت دانش مورد تحلیل قرار نگرفته است. لذا در این پژوهش با هدف «شناسایی مؤلفه‌های مدیریت دانش» و توسعه «چارچوب مدیریت دانش منتج از متون اسلامی» از تحلیل حکمت­های گهربار مولای متقیان در نهج‌البلاغه با روش نظریه داده بنیاد استفاده شده است. مؤلفه‌های اصلی شناسایی‌شده منتج از این فرآیند به شش دسته‌ی کلی طبقه­بندی شده‌اند: «شرایط علّی»، «پدیده مدیریت دانش از دیدگاه اسلام»، «شرایط زمینه‌ای تسهیل‌کننده مدیریت دانش اسلامی»، «عوامل مداخله‌گر فرآیند مدیریت دانش اسلامی»، «راهبردها و به روش­های توصیه‌شده جهت مدیریت دانش اسلامی» و «پیامدهای فردی و اجتماعی منتج از پیاده‌سازی مدیریت دانش اسلامی». در مرحله‌ی بعد، با استفاده از محاسبه‌ی ضریب همبستگی مؤلفه‌ها و زیرمؤلفه­ها «چارچوب مفهومی مدیریت دانش اسلامی» توسعه یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qualitative content analysis of Imam Ali's wisdom in Nahj al-Balaghah from the perspective of knowledge management

نویسنده [English]

  • Saba Sareminia
Assistant Professor, College of Industries and Systems Engineering , Isfahan Industrial University, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

By examining the religious books of Muslims, it can be acknowledged that no religion as much as Islam does not value thinking and knowledge. However, in the present era, knowledge has been introduced as a key asset in development and competitiveness, and knowledge management has been introduced as a new and necessary solution to increase productivity. But this seemingly new managerial concept was introduced 1400 years ago in the Qur'an and other religious books and has been explicitly mentioned by the Holy Prophet and the Imams. The knowledge management literature review arises from "business experiences and studies" and despite the many explicit and implicit references to knowledge and wisdom in Muslim religious texts; these texts have not been analyzed in terms of identifying structures related to knowledge management. Therefore, in this study, to develop the "knowledge management framework derived from Islamic texts"; the qualitative content analysis of the "wisdom of Imam Ali in Nahj al-Balaghah has been used. The identified main components are classified into six general categories: "causal conditions", "knowledge phenomenon from the perspective of Islam", "contextual conditions", "interfering factors ", "strategies and best practices "and" Individual and social consequences resulting from the implementation of knowledge management "from an Islamic perspective. In the next stage, by calculating the correlation coefficient of components and sub-components, a "conceptual framework of Islamic knowledge management" has been developed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic knowledge management
  • Nahj al-Balaghah
  • qualitative content analysis
  • قرآن کریم.

نهج‌البلاغه (فرمایشات گهربار امام علی(علیه‌السلام). رضی، سید ترجمه دشتی، محمد. (1389). قم: انتشارات علویون.

  • نهج ا‌لفصاحه، ترجمه : پاینده، ابوالقاسم. (1382). تهران، انتشارات دنیای دانش،

اخوان، پیمان و اجودی، الهام. (1393). گام‌های عملیاتی مدیریت دانش: نقشه‌های دانش. تهران: آتی نگر.

اخوان، پیمان و خادم‌الحسینی، سید پیمان. (1392). تبیین مدیریت دانش از دیدگاه اسلام. دو فصل‌نامه مدیریت اسلامی، 21 (2)، 99-126.

افرازه، عباس. (1386). مدیریت دانش (مفاهیم، مدل‌ها، اندازه‌گیری و پیاده‌سازی). تهران: دانشگاه صنعتی امیر کبیر.

تبریزی، منصوره. (1393). تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی. فصل‌نامه علوم اجتماعی، 64، 105-138.

تمیمی آمدی، ابوالفتح عبدالواحدبن محمد تمیمی‌آمدی (1368). ترجمه: رجایی، سید مهدی. غررالحکم و دررالکلم- روایات امام علی (علیه‌السلام).

تولایی، رضا، و رضائیان، علی. (2010). بررسی مفهوم دانش در منابع اسلامی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه امام صادق.

حرّانی، ابن شعبه. (قرن چهارم هجری قمری). ترجمه: حسن‌زاده، محمد صادق (1376). تحف‌العقول. تهران. قم

دانایی‌فرد، حسن.، امامی، سید مجتبی. (1386). استراتژی پژوهش‌‌های کیفی: تاملی بر نظریه‌پردازی داده بنیاد، فصل‌نامه اندیشه مدیریت راهبردی، 69، 13-98.

صارمی‌نیا، صبا، حسن‌زاده، علیرضا.، الهی، شعبان و منتظر، غلامعلی. (1397). توسعه چارچوب مفهومی جهت رهنگاری مدیریت دانش سازمانی: تحلیل محتوای کیفی. پژوهش‌نامه پردازش و مدیریت اطلاعات، 1 (95)، 171-204.

کلینی، محمدابن یعقوب (1390). ترجمه مصطفوی، سید جواد. اصول کافی: جلد چهارم. انتشارات دارالثقلین.

لطیفی، محمود. (1379). چهل حدیث سیره علوی. قم- الهادی: المعروف.

مجلسی، محمدباقر. ب. (1386). بحارالانوار، انتشارات اسلامیه.

محمدی ری‌شهری، محمد. (1377). میزان‌الحکم. قم: دارالحدیث.

منطقی، حسن.، و اکبری، ظاهر. (1392). مدیریت دانش با الهام از منابع اسلامی. اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، 3 (1)، 59-76.

لاتین

Cacciatori, E. (2008). Memory objects in project environments: Storing. retrieving and adapting learning in project-based firms. Research Policy, 37, 1591-1601.

Elo, S., & Kyngas, H. (2007). The Qualitative Content Analysis Process. Journal of a Advanced Nursing, Wiley online liberary.

Gillian, F., & Fenwick, J. (2015). The influence of Islamic values on management practice in Morocco. European Management Journal, 33(2), 143-156.

Kamhawi, E. M. (2010). The three tiers architecture of knowledge flow and management activities. Information and Organization, 20, 169–186.

Krippendorff, K. (1980). Content Analysis: An Introduction to its Methodology: Sage Publications, Newbury Park.

Leseure, M. J., & Brookes, N. J. (2004). Knowledge management benchmarks for project management. Journal of Knowledge Management, 8(1), 103-116.

Nonaka, I. (1994). A dynamic theory of organizational knowledge creation. Organization Science, 5(1), 14-37.

Nonaka, I., & Takeuchi, H. (1995). The knowledge creating company. Oxford UniversityPress.

Probst, G., Bu¨chel, B., & Raub, S. (1998). Knowledge as strategic resource In G. Krogh, Ross, J. and Kleine, D. (Eds) (Ed.), Knowing in Firms. Understanding, Managing and Measuring Knowledge (pp. 240-252). London/New Delhi: Sage.

Sareminia, S., & Satar, M. (2013). Developing Project Knowledge Management Strategy Model : Designing and Evaluating. Paper presented at the International Project Management Conference, Razi Center; Tehran; Iran.

Strauss, A., & Corbin, B. (1990). Grounded Theory Research: procedures, canons and evaluative criteria. Qualitative Sociology, 13(1)

Suddaby, R. (2006). From The Editors:What Grouded Theory Is no. Academy of Management Journal, 49(4), 633-642.

Westbrook, L. (1994). Qualitative research methods: A review of major stages, data analysis techniques, and quality controls. Information Science Research, 16(3), 241-254.