طراحی الگوی سرمایه فکری فرهنگ محور در دانشگاه‌ها ی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 نویسنده مسئول:استاد گروه مدیریت آموزشی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران/گروه مدیریت آموزشی،دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

3 دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

4 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

سرمایه فکری، دانش، تجربه و اطلاعاتی است که در سازمان وجود دارد تا بتوان ارزش را خلق کرد و به‌عنوان داراییهای ناملموس و منابع موجود در سازمان تعریف می‌شود که می‌تواند به محصولات، خدمات و فرایندها انتقال داده شود تا فرهنگ بهبود یافته و ارزش خلق شود. این مقاله ابعاد و شاخصهای اصلی در فرهنگ سرمایه فکری در دانشگاه­های ایران را شناسایی، و سپس با استفاده از الگوسازی ساختاری تفسیری تحلیل کرده است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی، و از جنبه گردآوری داده‌ها توصیفی از نوع پیمایشی است. ابتدا ابعاد و شاخصهای فرهنگ سرمایه فکری براساس تحلیل محتوایی و مقایسه‌ای پژوهشهای مرتبط و سپس با اتکا به­نظر گروه کانونی هشت نفره در بخش کیفی و 25 خبره در بخش کمّی که همگی خبرگان از استادان و متخصصان دانشگاهی در زمینه سرمایه فکری بودند با بهره­گیری از روش ISM روابط ابعاد سرمایه فکری فرهنگ­محور، شامل سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه رابطه­ای و شاخصهای سرمایه فکری فرهنگ­محور در دانشگاه تعیین، و به‌صورت یکپارچه تحلیل شده است. جامعه آماری این پژوهش در بخش کیفی شامل مقالات معتبر علمی مرتبط و در بخش کمّی نیز متخصصان آشنا به سرمایه فکری است. در نهایت با استفاده از تحلیل میک مک هویت معیارها با توجه به اثرگذاری آنها مشخص شد. نتایج تحلیل داده­ها با کمک نرم­افزار ISM متلب نشان داد که مدیران اخلاق­مدار و دانشجویان آَشنا به فرهنگ ایرانی ـ اسلامی از متغیرهای مستقل این پژوهش هستند و بقیه متغیرها نیز از نوع متغیرهای رابط و از وابستگی و هدایت­پذیری زیادی برخوردار هستند. در واقع برای ایجاد تغییر در وضعیت سرمایه فکری فرهنگ­محور دانشگاه باید در این متغیرها تغییر ایجاد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Designing a Model for Culture-Oriented Intellectual Capital in Iranian Universities

نویسندگان [English]

  • Shahin Ghiasi 1
  • Yadullah Mehralizadeh 2
  • Muhammad Husseinpoor 3
  • Marya Nasiri 4
1 PhD. Student, Department of Educational Management, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
2 Corresponding Author: Professor,Department of Educational Management, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran, & Department of Educational Management, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran
3 Associate Professor, Department of Educational Management, Ahvaz Branch, Islamic AzadUniversity, Ahvaz, Iran
4 Assistant Professor, Department of Information and Knowledge Science, Ahvaz Branch, Islamic Azad
چکیده [English]

Intellectual capital is the knowledge, experience and information present in organizations for creating value defined as covert assets and resources available in the organization. These resources can be transferred to products, services and processes for improving culture and for creating values. This research has identified the main dimensions and the main indicators of the culture of intellectual capital in Iranian universities, and has analyzed them using interpretive structural modeling. This is an applied research which follows descriptive survey methods for data collection. First, the dimensions and indicators of the culture of intellectual capital were identified based on content analysis and comparison between the related researches. Then, relying on the opinion of a focus group of 8 people in the qualitative section and 25 experts in the quantitative section, all of whom professors and academic experts in the field of intellectual capital, the relationship between the components were identified through ISM method. The dimensions of culture-oriented intellectual capital included human capital, structural capital and relational capital, as well as the indicators of culture-oriented intellectual capital in the university, the relationship between which were determined and analyzed in an integrated manner. The statistical population of this research included valid scientific essays in the qualitative part. In the quantitative part, intellectual capital familiarity with national capital was considered. Finally, using Mic Mac analysis, the features of the criteria were determined in accordance with their effectiveness. The results of data analysis, through MATLAB ISM software, demonstrated that ethical managers and students familiar with Iranian-Islamic culture contain the independent variables of this study and other ones are interface variables having high level of dependence and guidance. In fact, in order to change the status of the culture-oriented intellectual capital, the universities are supposed to change these variables.

کلیدواژه‌ها [English]

  • intellectual capital model
  • universities and culture-orientation
  • culture and Iranian universities
ابراهیمی، روناک؛ عدلی، فریبا و مهران، گلنار (1394). نقش فرهنگ دانشگاهی بر دانش­آفرینی از دیدگاه صاحبنظران نظام آموزش عالی. پژوهشوبرنامه­ریزیدرآموزشعالی. دوره 21. ش 1: 127 ـ 151.
 احمدی، غلامعلی؛ پسندیده، جواد و دهقانزاده، احمد (1394). فرهنگ دانشگاهی و تغییرات آن در ایران. نشریه      مطالعات آموزشی. ش 1: 22 ـ 34.
اسماعیلی، محمودرضا و رحیمی­اقدم، صمد (1394). بررسی تأثیر سرمایه فکری بر انعطاف منابع انسانی صنعت بانکداری. پژوهشهای مدیریت منابع انسانی. س 7. ش 2.
 اکرامی، محمود (1392). تبیین مؤلفه­های سرمایه فکری در دانشگاه (مورد مطالعه: دانشگاه پیام­نور). مطالعات آموزشی و آموزشگاهی. ش 6: 31 ـ 54.
بابایی­نیولوئی، فهیمه؛ بهلولی­زیناب، نادر و رحیمی، غلامرضا (1391). بررسی تطبیقی مدیریت سرمایه فکری در دانشگاه‌ها. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. دوره 1. ش 3.
بهرامی، سوسن؛ رجایی­پور، سعید و یارمحمدیان، محمدحسین (1390). مقایسه اجزای سرمایه فکری در دانشگاه. مجله مدیریت اطلاعات سلامت. ویژه‌نامه اقتصاد سلامت. دوره 8. ش 7.
حاجی­ملامیرزایی، حمید (1395). ارائه الگوی ایرانی اسلامی اجرای خط مشی­های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. مدیریت اسلامی. س24. ش 3.
حسینی، مریم (1394). معرفی روش گروه کانونی و کاربرد آن در تحقیقات. چ دوم. تهران:انتشارات و اطلاع‌رسانی مرکز پژوهش و سنجش افکار.
حیدری، مرضیه و محمدجانی، صدیقه (1393). رابطه هوش فرهنگی با سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری اعضای هیأت علمی. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. ش 23: 127 ـ 144.
دارابی، رؤیا؛ نصیری، محمد و مولایی­ایل­ذوله، علی (1396). بررسی تأثیر سرمایه فکری بر فرایندهای مدیریت دانش متأثر از فرهنگ سازمانی (مطالعه موردی: دانشگاه علوم پزشکی استان مازندران). مدیریت سلامت.    ج 20.
رحیمی، حمید؛ اطهری، زینب و افلاکیان، ندا (1394). سرمایه فکری و فرایندهای مدیریت دانش در سازمان کوانتومی: بررسی موردی دانشگاه کاشان. پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. دوره 21. ش 4: 99 ـ 119.
رستم­زاده­گنجی، اسماعیل؛ ضماهنی، مجید؛ فروزنده­دهکردی، لطف­اله و موغلی، علیرضا (1397). طراحی الگوی سازمان ارزش­بنیان با رویکرد اسلامی. مدیریت اسلامی. س 26. ش 1.
سلیمی، قاسم و راثیان، زهرا (1390). ارائه چارچوب مفهومی ارزیابی سرمایه فکری در آموزش عالی: رهیافتی برای مراکز آموزش عالی فنی و مهندسی. آموزش مهندسی ایران. س 13. ش 27.
شاکری، مریم و صادقی­نیارکی، ابوالقاسم (1397). نقش فناوری فرهنگ در جامعه و دولت فرهنگ­محور. مطالعات میان فرهنگی. ش 35: 135 ـ 165.
شرفی، محمد و عباس­پور، عباس (1392). ارتباط بین سرمایه فکری و عملکرد در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی. مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی. دوره 6. ش 2: 20.
شیخی، ایوب؛ اسکندری، قاسم و ولی­زاده، احمد (1395). رتبه‌بندی شاخصهای سنجش سرمایه فکری با استفاده از تکنیک فازی. پژوهشهای جدید در مدیریت و حسابداری. ش 3: 15 ـ 26.
صدقی­بوکانی، ناصر؛ سیدعباس­زاده، میرمحمد؛ قلعه­ای، علیرضا؛ مهاجران، بهناز و باقری­مجد، روح­اله (1393). بررسی عوامل مؤثر بر بهره­وری و ارتقای کیفیت مراکز و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی منطقه. مجله مدیریت بهره­وری. ش 29.
عابدینی، علی؛ زارعی­متین، حسن و عابدینی، حسین (1398). تبیین الگوی سرمایه اجتماعی براساس اندیشه مقام معظم رهبری. مدیریت اسلامی. س 27. ش 1.
عباس­پور، عباس؛ شرفی، محمد و مقدم، مینا (1392). ضرورت طراحی یک الگو بهینه برای سنجش سرمایه فکری. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. دوره 2. ش 4: 30.
علامه، سیدمحسن و شیخ­ابومسعودی، علی (1394). بررسی تأثیر سرمایه فکری، با نقش میانجی مدیریت دانش و سرمایه فرهنگی بر عملکرد سازمان از دید الگو BSC (مورد مطالعه: شرکت گاز استان اصفهان). حسابداری مدیریت. س 8. ش 24.
علی­اکبری، اسماعیل و اکبری، مجید (1395). الگوسازی ساختاری ـ تفسیری عوامل مؤثر بر زیست­پذیری کلانشهر تهران. مجله برنامه­ریزی و آمایش فضا. ش 1: 1 ـ 31.
عیدی، فاطمه؛ احمدی­خلیل­محله، رضا و معصومی­آقبلاغ، سپیده (1395). بررسی تأثیر اخلاق کسب­و­کار بر روی توسعه سرمایه فکری (مورد مطالعه: شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ایران). مدیریت منابع انسانی در صنعت نفت. ش 27: 143 ـ 162.
غلامی­کرین، محمود؛ عبدالمنافی، سعید و عظیمی، حسین (1394). مدیریت سرمایه فکری و تأثیر آن بر عملکرد اقتصادی کارکنان در گروه خودروسازی سایپا. مجله مدیریت تولید و عملیات. ش ۲: 135 ـ 151.
قاسمی­نژاد، یاسر و سلگی، محمد (1393).بررسی تأثیر سرمایه فکری بر توسعه محصولات نوآورانه (مورد مطالعه: یکی از مراکز تحقیقاتی صنعتی دفاعی).مطالعاتراهبردیبسیج. س 17. ش 65: 141 ـ163.
قربانی، محمدحسین (1392). تدوین الگوی سنجش سرمایه فکری فدراسیون‌های ورزشی جمهوری اسلامی ایران. رساله دکتری، رشته مدیریت ورزشی. دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی. دانشگاه تهران.
 مصطفی­زاده، معصومه و صادقی، محمدرضا (1393). طراحی الگوی توسعه سرمایه اجتماعی در دانشگاه­ها و مراکز آموزش عالی. مدیریتسرمایهاجتماعی. دوره 1. ش 2: 161 ـ 182.
منافی­شرف­آبادی، کاظم و زمانی، الهام (1391).  نقش نظام آموزش و پرورش در توسعه فرهنگى جامعه. مهندسی فرهنگی. ش 73: 134 ـ 151.
مؤمنی­راد، اکبر؛ علی‌آبادی، خدیجه؛ فردانش، هاشم و مزینی، ناصر (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی. س 4. ش 41: 201.
منصوری، حسین (1397). سرمایه فکری کتابخانه‌های دانشگاهی براساس الگوی بونتیس و ارتباط آن با عملکرد سازمانی. مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات. ش 115: 131 ـ 151.
نمامیان، فرشید؛ قلی­زاده، حسن و باقری، فاطمه (1390). سرمایه فکری و روشهای اندازه‌گیری آن. دومین کنفرانس مدیریت اجرایی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.