تحلیلی بر بایسته های تصمیم گیری مشورتی براساس آموزه های اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران، تهران، ایران

2 نویسنده مسئول: دانشجوی دکتری معارف اسلامی و مدیریت آموزشی، دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش، شناسایی بایسته­های تصمیم­گیری مشورتی براساس آموزه­های اسلامی است. مطالعات صاحبنظران نشان می­دهد که با وجود بهره­های مطلوبِ مشورت در تصمیم­گیری، این پدیده گاهی نتایج خوشایندی به­دنبال ندارد؛ بنابراین به نظر می­رسد بایدهایی بر این فرآیند حاکم است که مطلوبیت آن را تعیین می‌کند. پرسش اصلی پژوهش این است که بایسته­های تصمیم­گیری مشورتی براساس آموزه­های اسلامی چیست؟ در واقع، پایبندی به چه معیارهایی، مدیران را در تصمیم­گیری مشورتی به نتایج مطلوب رهنمون می­سازد و بهبود عملکرد مادی و معنوی در پی دارد؟ بدین منظور، روش­ تحلیل محتوای استقرایی به­کار برده شد. براساس یافته­ها، مهمترین بایسته­های تصمیم­گیری مشورتی در آموزه­های اسلام عبارت است از: توجه به موانع شرعی مشورت، صیانت از حریمها، اتصالات معنوی، دقت در صفات مشاور، گزینش هدفمند عقاید، توانمندی در تصمیم و اجرا. نتایج بررسی نشان می­دهد که بعضی بایسته­های اسلامی در مبانی مدیریتی موجود است؛ اما در آموزه­های اسلامی نظایر وسعت­یافته­تری از آنها هست. برخی بایسته­های اسلامی اساساً با مبانی مدیریتی در تعارض، و یا در آن فاقد معناست. دسته­ای از بایسته­های اسلامی نیز با مبانی مدیریتی در تعارض نیست؛ ولی از دید اندیشمندان مدیریت به‌دور مانده و مورد غفلت واقع شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Requirements of Advisory Decision Making on the Basis of the Islamic Teachings

نویسندگان [English]

  • Faezeh Azimzadeh Ardabili 1
  • Mona Afzali Ghadi 2
1 Associate professor of Islamic jurisprudence and law, Imam Sadegh University. Tehran. Iran
2 Corresponding author: PhD candidate in Islamic Knowledge and educational management, Imam Sadegh University, Women’s Campus
چکیده [English]

This research is intended to identify the requirements of advisory decision making based on the Islamic teachings. Studies show that despite the favorable benefits of consultation in decision making, sometimes, it does not lead to favorable results; therefore, it seems that some provisions ought to be fulfilled for leading it to a desirable end. The main question of this research concerns the requirements of advisory decision making based on Islamic teachings. Actually, the question is: “What criteria have to be adhered for leading managers to consultation in decision making to achieve the desired results and to improve material and spiritual performance?” Inductive content analysis method was used to answer the question. The findings indicated that the most important requirements of advisory decision making in Islamic teachings are: considering the religious forbiddances against consultation, protection of privacy, spiritual connections, considering the qualities of counselors, purposeful selection of ideas, ability in decision making and performance. The results also showed that some Islamic requirements are present in the management principles; yet, they are more extensive in Islamic teachings. A number of Islamic requirements are fundamentally in contrast with, or even absent in, managerial bases. Some Islamic requirements are not inconsistent with the principles of management, but they have been neglected in the views of management experts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • consultative decision making
  • requirements
  • group consultation
  • individual consultation
  • participation
القرآن­الکریم. ترجمه ناصر مکارم­شیرازی.
نهج­البلاغه (1386). ترجمه محمد دشتی. قم: شهاب­الدین.
ابن­منظور، محمدبن­مکرم (1414ق). لسان العرب. ج 4. بیروت: دار صادر.
ابن­میثم، میثم­ابن­علی (1375). شرح نهج­البلاغه ابن­میثم. ترجمه محمدصادق عارف و دیگران. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
آقاپیروز، علی؛ خدمتی، ابوطالب؛ شفیعی، عباس؛ بهشتی­نژاد، محمود و زیر نظر مهدی الوانی (1385). مدیریت در اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
اکرامی، محمود؛ رهبرآبکنار، ناهید و شیرنژاد، رقیه (1389). ارزیابی مشارکت کارکنان در تصمیم­گیری مدیران. فرایندمدیریتوتوسعه. ش23(2): 81 ـ 95.
الوانی، مهدی (1384). تصمیم­گیری و تعیین خط­مشی دولتی. تهران: سمت. 
باقری، خسرو (1388). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: مدرسه.
پناهنده، بهرام (1394). بررسی مبانی فقهی و حقوقی شورا و مشورت. تهران: خرسندی.
جوادی­آملی، عبدالله (1391). تسنیم. قم: اسراء.
جوادی­آملی، عبدالله (1375). زن در آیینه جلال و جمال. قم: اسراء.
جوادی­آملی، مرتضی (1372). نحوه سیاستگذاری و تصمیم گیری در مدیریت اسلامی. مدیریت دولتی. ش 23: 1 ـ 10.
حرعاملی، محمد­بن­الحسن (بی­تا). وسائل­الشیعه. قم: مؤسسه آل­البیت علیهم­السلام لإحیاء التراث.
رازینی، روح­الله و عزیزی، مهدی (1394). طراحی الگوی تصمیم­گیری با رویکرد اسلامی. مدیریت اسلامی. ش 23(4): 73 ـ 100.
رهنورد، فرج­الله (1378). تبیین فلسفه مدیریت مشارکتی. مدیریت دولتی. ش 13(2): 7 ـ 16.
رهنورد، فرج­الله (1380). بهره­وری و مدیریت مشارکتی: نگرش وضعی. دومین همایش کیفیت و بهره‌وری در صنعت برق.
راغب­اصفهانى، حسین­بن­محمد (1412 ق‏). مفردات ألفاظ القرآن‏. تحقیق: صفوان عدنان داوودى‏. بیروت‏: دارالقلم.
زمخشرى، محمود (1407 ق‏). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دارالکتاب العربی.
شیعه­زاده، الهه؛ مرتضوی، سعید و انصاری، محمدعلی (1395). بازنمایی شاخصهای رفتاری توکل و بررسی میزان تناسب آن با سبک تصمیم‎گیری مدیران. مدیریت اسلامی. ش 24(3): 93 ت 127.
صدوقی، مجید (1387). معیارهای ویژه ارزیابی پژوهش کیفی. حوزه و دانشگاه روش­شناسی علوم انسانی. ش 14 (56): 55 ـ 72.
طباطبایی، محمد­حسین (1374). ترجمه المیزان. ترجمه محمد­باقر موسوى همدانى. قم: جامعه‏ مدرسین حوزه قم.
طبرسی، فضل­بن­حسن (1360). ترجمه مجمع­البیان فى تفسیر القرآن. ج 3. تهران: فراهانى.
طوسی، محمد­علی (1380). مشارکت در مدیریت و مالکیت. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
طیب، عبد­الحسین (1378).‏‏ اطیب­البیان فی تفسیر القرآن‏. تهران: اسلام.
عزیزی، مهدی؛ عزیزی، مجتبی و لطیفی، میثم (1396). بررسی و نقد تأثیر مکتب فایده‌گرایی بر نظریه‌های تصمیم‌گیری و مقایسه آن با نظریه رشد اسلامی. مدیریت اسلامی. ش 25(2): 35 ـ 63.
فضل­الله، محمد­حسین (1419 ق). من وحى القرآن. بیروت‏: دارالملاک للطباعه و النشر.
قرائتى، محسن (1383). ‏ تفسیر نور. تهران: مرکز درس­هایى از قرآن‏.‏
قرشى، على­اکبر (1377). احسن­الحدیث. تهران: بنیاد بعثت.‏
قرشى، على­اکبر 1371. قاموس قرآن. تهران: دار­الکتب الإسلامیه.
قریب، قاسم و عالمی، خدیجه (1397). روش تصمیم‌گیری پیامبر اسلام(ص) در تعیین راهبرد نظامی حکومت مدینه (از هجرت تا فتح مکه). تاریخنامه خوارزمی . ش 22: 111 ـ 134.
کاشانى، فتح­الله (1336). منهج الصادقین فى الزام المخالفین‏. تهران: کتاب­فروشى محمد­حسن علمى.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر و گالف جویس (1384). روشهای تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی. ترجمه جمعی از مترجمان به اهتمام احمدرضا نصر. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
 گرجی­ازندریانی، علی­اکبر و ابوالحسنی، محسن (1395). نقش شورا در مدیریت امور عمومی؛ تصمیم‌گیر یا تصمیم­ساز. دانش حقوق عمومی. ش 5 (13): 109ـ133.
مصطفوی، حسن (1395 ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: الکتاب.
مکارم­شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه‏. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
مکارم­شیرازی، ناصر (1386). پیام امیرالمؤمنین (علیه­السلام). تهیه و تنظیم جمعی از فضلا. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
مؤمنی­راد، اکبر؛ علی­آبادی، خدیجه؛ فردانش، هاشم و مزینی، ناصر (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. اندازه­گیری تربیتی. ش 4(14): 187 ـ 222.
میچل، ترنس­آر (1383). مردم در سازمانها. ترجمه حسین شکرکن. تهران: