بررسی تأثیر ارزش‌های اسلامی بر رفتار شهروندی سازمانی با نقش روابط رهبر ـ عضو و تعهد سازمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول: استادیار گروه مدیریت دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار گروه مدیریت دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

ارزش‌های اسلامی از مباحثی است که در زندگی انسانی و سازمانی مورد توجه افراد در یک جامعه اسلامی است و توجه به آن می­­تواند تبعات مثبتی برای فرد و سازمان داشته باشد. هدف این پژوهش، بررسی تأثیر ارزش‌های اسلامی بر رفتار شهروندی سازمانی با نقش میانجی روابط رهبر ـ عضو و تعهد سازمانی است. پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت و روش، توصیفی ـ پیمایشی از نوع همبستگی است. جامعه آماری 230 نفر کارکنان اداره تأمین اجتماعی استان همدان بود. حجم نمونه از جدول مورگان به روش طبقه­ای نسبی 144 نفر برآورد شد. ابزار گرد­آوری اطلاعات، پرسشنامه است. روایی آن ازطریق تحلیل عاملی تأییدی و پایایی از ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. تجزیه‌وتحلیل داده­ها با استفاده از نرم­افزار لیزرل انجام شد. نتایج معادلات ساختاری نشان داد ارزش‌های اسلامی بر رفتار شهروندی سازمانی (72/0)، روابط رهبر ـ عضو (59/0) و تعهد سازمانی (53/0) اثر مثبت و معنی­دار دارد. همچنین روابط رهبر ـ عضو و تعهد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی تأثیرگذار است (به‌ترتیبب 57/0 و 61/0). همچنین روابط رهبر ـ عضو بر تعهد سازمانی (68/0) اثر می­گذارد. نتایج، نشان داد که توجه به ارزش‌های اسلامی در سازمان به رفتار شهروندی کمک می‌کند، همچنین رفتار شهروندی سازمانی در افراد متعهد به سازمان و کارکنانی که به روابط رهبر ـ عضو پایبندند، به‌احتمال‌قوی، بیشتر است. پیشنهاد می­شود ارزش‌های اسلامی بیشتر مبنای عمل کارکنان قرار گیرد و افرادی که در سازمان به این ارزش‌ها پایبندی بیشتری دارند، مورد تشویق قرار گیرند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Impact of Islamic Values on Organizational Citizenship Behavior: the Role of Member-Leader Relationship and Organizational Commitment

نویسندگان [English]

  • Morteza Moradi 1
  • Iman Hakimi 2
1 Corresponding author: assistant professor at the Department of Management, Payam Noor University, Tehran, Iran
2 Assistant professor, the Department of Management, Payam Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Islamic values ​​are issues considered by people in human and organizational life in an Islamic society. Paying attention to this can have positive outcomes for individuals and organizations. This research is intended to investigate the role of Islamic values ​​on organizational citizenship behavior with leader-member relationship and organizational commitment as mediators. This is an applied research in terms of purpose, which follows a descriptive survey method and correlation test. The statistical population consists of 230 employees of the Social Security Department of Hamadan Province. The sample size was estimated by the relative stratified method as 144 according to Morgan table. Questionnaires were employed for data collection whose validity was verified by confirmatory factor analysis, and its reliability was confirmed by Cronbach's alpha coefficient. Data analysis was performed by LISREL software. The results of structural equations indicated that Islamic values ​​affected positively and significantly organizational citizenship behavior (0.72), leader-member relationship (0.59) and organizational commitment (0.53). Also, leader-member relationship and organizational commitment affected organizational citizenship behavior (0.57 and 0.61 respectively). This relationship affected organizational commitment positively (0.86). The results also indicated that paying attention to the Islamic values ​​in the organization contributes to citizen's behavior, as well as to the organizational behavior of individuals who are committed to the organization, and those who adhere to the leader-member relationship. It is suggested that Islamic values ​​be chosen as the basis of the employees’ performance and those who are more committed to these values ​​in the organization be encouraged.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Islamic values
  • organizational citizenship behavior
  • organizational commitment
  • leader-member relationship
قرآن­ کریم. ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، قم: انتشارات بوستان.
نهج­البلاغه. ترجمه محمد دشتی.
احمدی، فریدون (1388)، شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه رفتار شهروندی سازمانی و ارائه الگو برای شرکت ملی نفت ایران، رساله دکتری رشته مدیریت دولتی، دانشگاه تهران.
اسماعیلی، رفیع­الدین و یوسف­زاده، حسن (1391)، اصل مردم‌داری در مدیریت اسلامی و معیارهای آن، اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، س اول، ش 4: 147 ـ 131.
اسدی، محسن و شیرزاد، مهران (1391)، نقش اخلاق کاری اسلامی در فرهنگ و تعهد سازمانی، دوفصلنامه علمی ـ تخصصی اسلام و مدیریت، س 1، ش 2: 150 ـ 133.
بهارلو، مصطفی؛ بشلیده، کیومرث؛ هاشمی ­شیخ­شبانی، سیداسماعیل و نعامی، عبدالزهرا (1393)، بررسی رابطه الگوی تبادل رهبر ـ ­عضو و رفتار شهروندی سازمانی: نقش واسطه‌ای توانمندسازی روان­شناختی و تعهد سازمانی، مدیریت فرهنگ سازمانی، دوره 12، ش 1: 19 ـ 1.
پوریانی، محمدحسین (1387)، تحلیل جامعه­شناختی نظام ارزشی دین اسلام، پژوهش‌های اعتقادی کلامی (علوم اسلامی)، س سوم، ش 12: 74 ـ 55.
حمدی، کریم و مرادی، سمیه (1390)، بررسی رابطه بین رفتار شهروندی سازمانی و تعهد سازمانی (مطالعه موردی: شرکت فرد آذربایجان)، فصلنامه مدیریت بهره­وری (فراسوی مدیریت)، دوره 5، ش 19: 51 ـ 23.
تقی­زاده، جهان؛ رسولی، رضا و بابائی، شاهرخ (1394)، تأثیر عدالت سازمانی و امنیت شغلی بر تعهد سازمانی ازطریق اعتماد به مدیران، فصلنامه پژوهش‌های مدیریت منابع انسانی، س هفتم، ش 2: 77 ـ 53.
دژبان، ریحانه؛ نوری، ابوالقاسم و سماواتیان، حسین (1390)، بررسی رابطه عدالت سازمانی و کیفیت رابطه سرپرست و زیردست با اعتماد به سرپرست و ابعاد توانمندسازی روان‌شناختی، پژوهش‌های روان­شناختی اجتماعی، دوره 1، ش 3: 153 ـ 134.
دعایی، حبیب­الله؛ یعقوبی، نورمحمد و ارجمندی­نژاد، آفاق (1394)، اکتشاف مؤلفه­ها و ابعاد ارزش‌های اسلامی مؤثر بر بهره­وری منابع انسانی، کنفرانس بین­المللی مدیریت و اقتصاد در قرن 21، تهران: مؤسسه سرآمد همایش کارین.
دیالمه، نیکو و افضلی­قادی، منا (1394)، پیشایندهای بسترآفرین رفتار فرانقشی در سازمان‌های آموزشی از دید قرآن ‌کریم، دوفصلنامه علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، ش 3 (4): 33 ـ 5.
رابینز، استیفن (1380)، رفتار سازمانی (مفاهیم، نظریه­ها و کاربردها)، چ سوم، ج اول، ترجمه علی پارساییان و سیدمحمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
رجبی­پور میبدی، علی‌رضا و دهقانی­فیروزآبادی، مرتضی (1391)، رابطه اخلاق کار اسلامی با تعهد سازمانی و رضایت شغلی در پرستاران، فصلنامه اخلاق زیستی، س دوم، ش 6: 91 ـ 49.
رعنایی­کردشولی، حبیب­اله؛ شکر، عبدالعلی؛ پورمولا، سیدمحمدهاشم و شهیدیان، زهراسادات (1392)، تبیین رفتارهای شهروندی سازمانی مبتنی‌بر آموزه­های اسلامی، دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی،  س 21، ش 1: 82 ـ 45.
سرمدی، محمدرضا (1395)، ارائه مدل علّی اخلاق کار اسلامی و تعهد سازمانی با نقش واسطه‌‌ای عدالت سازمانی و ارزش‌های شغلی، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، س هفتم، ش 3: 74 ـ 61.
سیدجوادین، سیدرضا؛ عابدی، احسان؛ یزدانی، حمیدرضا و پورولی، بهروز (1392)، بررسی نقش میانجی اعتماد و تعهد سازمانی در رابطه بین عدالت سازمانی و رفتارهای شهروندی سازمانی در بیمارستان‌ها، مدیریت بازرگانی، دوره 5، ش 1: 118 ـ 105.
شمس­الدینی­مطلق، محمدحسن و محمدجانی، محمدرضا (1393)، مطالعة تأثیر تعهد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی میان معلمان شهر کرمان، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورة 3، ش 3: 471 ـ 447.
صنوبر، ناصر؛ متفکرآزاد، محمد و راضی، نسرین (1389)، اثر ارزش‌های اسلامی در تصمیمات آمیخته بازاریابی (مطالعه‌موردی: شرکت‌های صنایع غذایی)، فصلنامه علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، دوره 8، ش 21: 32 ـ 5.
علی­احمدی، علی‌رضا (1383)، مدیریت ارزشی باتکیه‌بر ارزش‌های اسلامی، تهران: انتشارات تولید دانش.
قشقایی­زاده، نصرالله و موسوی، نسابگم (1395)، بررسی رابطه معنویت سازمانی، عدالت سازمانی و اعتماد سازمانی با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان، تحقیقات مدیریت آموزشی، دوره 8، ش 30: 70 ـ 49.
کرمی، مرتضی؛ فرح­بخش، کیومرث؛ عباس­پور، عباس و رضایت، غلامحسین (1395)، کاوشی در عوامل اصلی تربیت اخلاقی: شناسایی ویژگی‌های اخلاقی الگوی مبتنی‌بر بافت­شناسی عمل تربیت (مطالعه‌موردی: بافت استادان، مربیان، و مدیران آموزشی یک دانشگاه سازمانی)، پژوهش در مسائل تعلیم‌وتربیت اسلامی، سال بیست‌وچهارم، ش 30: 138 ـ 113.
محمدی، فرشته؛ حضرتی، محمود و جعفری، احمد (1392)، بررسی رابطه معنویت محیط کاری و ادراک کارکنان از رهبری خدمت‌گزار، پژوهش‌های مدیریت عمومی، ش 6 (20): 164 ـ 145.
مرادی، مرتضی و جلیلیان، حمیدرضا (1394، تأثیر توانمندسازی روان‌شناختی بر عملکرد سازمانی کارکنان ناجا، نقش میانجی‌گری تنش شغلی، رضایت شغلی و تعهد سازمانی، نظارت و بازرسی، س نهم، ش 31: 98 ـ 73.
مرادی، مرتضی و روستایی، ساناز (1394)، بررسی اثر جامعه­پذیری بر جو اخلاقی، تعهد، هویت و رفتار شهروندی سازمانی، پژوهشنامه مدیریت تحول، س 7، ش 14: 154 ـ 129.
مطهری، مرتضی (1357)، انسان و ایمان، ج دوم، قم: انتشارات صدرا.
موغلی، علی‌رضا؛ سیدجوادین، سیدرضا؛ احمدی، سیدعلی­اکبر و علوی، آزاده (1392)، تبیین الگوی اخلاق کار اسلامی و رفتار شهروندی سازمانی با واسطه ارزش‌های شغلی (موردمطالعه: دانشگاه علوم پزشکی اصفهان)، مدیریت اطلاعات سلامت، ش 10 (2): 10 ـ 1.
نراقى، ملااحمد (1377)، معراج‌السعاده، ج 2، قم: هجرت.
وحدتی، مهناز (1389)، بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر تعهد سازمانی کارکنان شرکت نفت‌وگاز پارس، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت، دانشگاه پیام­نور تهران.
هادی­زاده­ مقدم، اکرم و فرجیان، مرجان (1387)، بررسی تأثیرگذاری هوش عاطفی بر رفتار شهروندی سازمانی کارکنان با لحاظ‌کردن نقش تعهد عاطفی (موردمطالعه: بانک ملت)، چشم­انداز مدیریت بازرگانی، دوره 7، ش 28: 128 ـ 103.