عقلانیت مدیریت جهادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مدیریت سازمانهای دولتی، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

2 نویسنده مسول : استادیار گروه مدیریت دولتی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

چکیده

عقلانیت، به‌عنوان زیربنای هر مکتب مدیریتی می­تواند باعث ایجاد تمایزات بسیاری بین آن مکتب و دیگر مکاتب شود. درحال‌حاضر، علی‌رغم پرداخته‌شدن به عقلانیت دینی در تحقیقات موجود، عقلانیت مدیریت جهادی به‌صورت خاص، مورد توجه واقع نشده است. هدف تحقیق حاضر، درک عقلانیت مدیریت جهادی با مطالعه و بررسی مطالب ذیل آیات جهاد در چهار تفسیر المیزان، نمونه، مجمع‌البیان و تسنیم و نیز بیانات رهبر معظم انقلاب درمورد مدیریت جهادی و همچنین نظرات خبرگان است. روش این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی قیاسی است. براساس این روش در این تحقیق ابتدا با مراجعه به ادبیات عقلانیت، سه عقل نظری، عملی و کنشی به‌عنوان مقوله‏های فراگیر شکل گرفته و سپس با تحلیل اسناد و مصاحبه‌های متعدد، مقوله‌های ذیل این سه مقوله فراگیر، به‌دست آمد. حاصل تحقیق 791 کد بود که توسط 75 مضمون فرعی در ذیل 12 مضمون اصلی و ذیلِ سه نوع عقل، طبقه‌بندی شدند و مدل نهایی تحقیق را تشکیل دادند. براساس نتایج تحقیق، عقل نظری شامل مؤلفه­های اعتقاد به جنگ حق و باطل و رحمت خاص الهی؛ عقل عملی شامل مؤلفه‌های دین‌محوری، توجه به عوامل مافوق طبیعی و مبارزه با دشمن؛ و سرانجام  عقل کنشی شامل مؤلفه­های خردمندی، ایثارگری، رابطه سازنده رهبر ـ پیرو، مسئله‌محوری، نظام‌مندی، برخورد صحیح با دشمن و تلاش‌گری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Rationality of Jihadi Management

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Hasani Nik 1
  • Majid Mokhtarianpour 2
1 .MSc of management of governmental organizations, Faculty of Management, University of Tehran
2 Corresponding author: assistant professor at the Department of Public Administration, Faculty of Management, University of Tehran
چکیده [English]

As the foundation of management, rationality can provide distinctive features for schools of management. At present, in spite of attention to religious rationality in the current researches, the rationality of Jihadi management has not been specifically addressed. This research is aimed at understanding the rationality of Jihadi management by investigating related verses to Jihad in the following commentaries of the Holy Qur’an: “Almizan”, “Nemoneh”, “Majmaulbayan”, and “Tasnim”. Speeches of the Supreme Leader of the Islamic Revolution concerning Jihadi management as well as the views of the scholars have also been studied. This research follows a comparative qualitative content analysis. Accordingly, in the first stage, three types of rationalities, that is, theoretical, practical and performance, were selected as the comprehensive categories. An analysis of the various documents and interviews resulted in the identification of the subcategories. The study resulted in 791 codes, which were categorized into 75 sub-themes, 12 main themes and three types of wisdom, which were included in the final model of the research. The results indicated that theoretical rationality includes belief in the struggle between right and wrong and special compassion from God: practical rationality includes religious components, attention to supernatural power, and fighting against the enemies; finally, performance rationality includes the components of wisdom, sacrifice, the constructive relationship between the leader and the followers, the problem-orientation, systematicity, the proper encounter with the enemy, and endeavor.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jihad
  • Jihadi management
  • rationality
  • theoretical rationality
  • practical rationality
  • performance rationality
اسلامی تنها، اصغر (1390)، بازتاب متضاد عقلانیت در نظریه فرهنگی ماکس‌وبر و علامه طباطبایی، معرفت فرهنگی اجتماعی، دوره 2، شماره 2: 33 ـ 5.
باقری، مسلم؛ جاجرمی‌زاده، محسن و کیانی، مهرداد (1393)، طراحی و تبیین الگوی تصمیم‌گیری مدیران جهادی، چشم‌انداز مدیریت دولتی، دوره 5، شماره 3: 85 ـ 118.
تولایی، روح‌الله و شکوهیار، سجاد (1393)، ارزیابی مؤلفه‌های مدیریت جهادی بر عملکرد سازمانی با رویکرد کارت امتیازی متوازن، چشم‌انداز مدیریت دولتی، دوره 5، شماره 19: 38 ـ 15.
جعفری تبریزی، محمد تقی (1370)، ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه، ج 5 و 6،تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1386)، تفسیر تسنیم، جلد یازدهم، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389)، تفسیر تسنیم، جلد بیستم، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1390)، تفسیر تسنیم، جلد پانزدهم و بیست‌وسوم، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1393)، تفسیر تسنیم، جلد سی‌وسوم و سی‌وچهارم، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1393)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم: اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1394)، تفسیر تسنیم، جلد سی‌وپنجم، قم: اسراء.
حجازی‌فر، سعید (1394)، چیستی و مؤلفه‌های مدیریت جهادی، مدیریت اسلامی، دوره 23، شماره 3: 122 ـ 95.
خرمشاهی، بهاءالدین (1377)، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، (سرویراستار)، جلد اول، تهران: دوستان.
دهخدا، علی‌اکبر (بی­تا)، لغت‌نامه، برداشت‌شده از نرم‌افزار فرهنگ‌یار.
راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1412ه.ق).، مفردات ألفاظ قرآن، بیروت: دارالشامیة.
رضوان‌خواه، سلمان و فاضلی دهکردی، مهدی (1389)، احصاء و بررسی مبانی، اصول و روش‌های کار و تلاش جهادی، مطالعات قرآن و حدیث، دوره 4، شماره 2: 181 ـ 213.
زیباکلام، سعید (1395)، عقل و استدلال و عقلانیت، تهران: اسم.
زیباکلام، سعید (1396)، افسانه‌های آرام‌بخش، تهران: اسم.
سلامت باویل، لطیفه (1393)، جلوه عقلانیت در قصص قرآن، پژوهشنامه قرآن و حدیث، دوره 9، ش 1: 74 ـ 83.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، جلدهای 1،2، 5، 9، 12، 14، 15، 16، 18، 19. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1351)، تفسیر مجمع‌البیان، ترجمه حسین نوری و محمد مفتح، جلدهای 2، 4، 7، 10، 11، 13، 14، 17، 19، 23، 24، 25. تهران: فراهانی.
عبدی، بهنام و طاهری هشی، علی (1394)، مفهوم‌پردازی مدیریت جهادی در پرتو قرآن کریم، مطالعات بین‌رشته­ای دانش راهبردی، دوره 5، ش 18: 119 ـ 138.
علیزاده، عمران (1360)، واژه‌های نهج‌البلاغه، قم: شفق
فخری، ماجد (1383)، عقلانیت در فلسفه اسلامی، ترجمه مرتضی فتحی‌زاده، ذهن، . دوره11، شماره 42 ـ 41: 134 ـ 121.
فرهمندنیا، حوریه و مختاریان­پور، مجید (1396)، الگوی شایستگی مدیران جهادی برمبنای بیانات حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری (مدّ ظلّه)، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، دوره 6، ش 22: 203 ـ 231.
قاضی، حسن (1357)، جهاد. قم: اسلامی.
قائدعلی، حمیدرضا و عاشوری، مهدی (1393)، مدیریت جهادی شیوه‌ای تحقق‌یافته از مدیریت اسلامی (مطالعه‌موردی: جهاد سازندگی در دهه‌ نخستین انقلاب اسلامی ایران)، مهندسی فرهنگی، دوره 9، شماره 82: 83 ـ 67.
قائمی‌نیا، علی‌رضا (1383)، چیستی عقلانیت، ذهن، دوره 5، شماره 17: 12 ـ 3.
قرشی بنابی، سیدعلی‌اکبر (1371)، قاموس قرآن، جلد دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قرشی بنابی، سیدعلی‌اکبر (1377)، مفردات نهج‌البلاغه، جلد اول، تهران: مؤسسه فرهنگی نشر قبله.
کاجی، حسین (1383)، انگاره عقلانیت و معنویت در آزمون نقد، راهبرد، دوره 13، شماره 33: 257 ـ 237.
محمدی، رحیم (1382)، درآمدی بر جامعه‌شناسی عقلانیت (رویکردی بر مسائل عقلانیت دینی و سکولار)، تهران: باز.
مؤمنی ‌راد، اکبر؛ علی‌آبادی، خدیجه؛ فردانش، هاشم و دیگران (1392).، تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج، اندازه‌گیری تربیتی، دوره 4، شماره 14: 222 ـ 187.
مبینی، محمد (1395)، طراحی الگوی اسلامی ـ ایرانی مدیریت جهادی درراستای عینیت‌بخشی ام‌القرای جهان اسلام، مدیریت اسلامی، دوره 24، شماره 4: 160 ـ 137.
محسنی تبریزی، علی‌رضا و سلیمی، علی (1391)، تحلیل محتوای کیفیِ قیاسی و بهره‌گیری از آموزه‌های اسلامی در علوم اجتماعی، روش‌شناسی علوم انسانی، دوره 18، شماره 72: 158 ـ 135.
محمدی، رحیم (1382)، درآمدی بر جامعه‌شناسی عقلانیت (رویکردی بر مسائل عقلانیت دینی و سکولار)، تهران: باز.
مدرس وحید، احمد (بی‌تا)، شرح نهج‌البلاغه، جلد سوم، قم: بی­نا.
مردی‌ها، سیدمرتضی  (1389)، دفاع از عقلانیت (تقدم عقل بر دین، سیاست و فرهنگ)، تهران: نقش و نگار.
مطهری، مرتضی (1391الف)، امدادهای غیبی در زندگی بشر، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1391ب)، انسان و سرنوشت، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1392)، جهاد، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1394)، جهاد اسلامی و آزادی عقیده، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1394)، نبرد حق و باطل، قم: صدرا.
معین، محمد (بی­تا)، فرهنگ فارسی، برداشت‌شده از نرم‌افزار فرهنگ‌یار.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1378)، پیام امام امیرالمومنین شرح تازه و جامعی بر نهج‌البلاغه، جلد دوم، قم: امام علی بن ابی‌طالب(ع).
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1371)، تفسیر نمونه. جلدهای 4،  7، 8، 14، 15، 16، 21، 22، 24، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
منصوری، علی‌رضا (1394)، عقلانیت در علم و تکنولوژی، ذهن، دوره16، شماره61: 134 ـ 115.