تبیین و مدل‌سازی مفهومی کنترل اسلامی از دیدگاه امام علی علیه‌السلام

خانی, علی; علی احمدی, علیرضا; امینی, محمد تقی; زارع, ساسان

تبیین و مدل‌سازی مفهومی کنترل اسلامی از دیدگاه امام علی علیه‌السلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ نویسنده مسئول، دانشجوی دکتری مدیریت بازرگانی، مرکز تحصیلات تکمیلی پیام نور، تهران، ایران

² استاد گروه مدیریت و مهندسی کسب و کار، دانشگاه علم و صنعت، تهران، ایران

³ دانشیار گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

⁴ استادیار دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام، تهران، ایران

چکیده

درصورت عدم وجود کنترل صحیح، سازمان از برنامه‌های خود منحرف خواهد شد. باتوجه‌به اینکه کنترل در هر سازمانی ریشه در فرهنگ سازمان و جامعه دارد، نیاز است که نحوه کنترل، متناسب با بوم همان سازمان باشد. در جمهوری اسلامی ایران نیاز داریم که برای کنترل از مفاهیم اسلامی استفاده نماییم. دراین‌راستا یکی از بهترین منابع، بیانات امیر مؤمنان علی علیه‌السلام است که به‌طور خاص در دو کتاب «نهج‌البلاغه» و «غررالحکم و دررالکلم» جمعآوری شده است. در این تحقیق با استفاده از روش تحلیل مضمون که یکی از مهم‌ترین روش‌های کیفی است و با بهره‌گیری از نرم‌افزار MAXQDA 10 انجام شده است. این زمینه، بیش از 2800 مضمون اولیه، شناسایی شد که پس از پالایش نهایی به 2718 مورد رسید. از این تعداد 1088 مضمون اولیه مربوط به نهجالبلاغه و 1630 مورد مربوط به غررالحکم و دررالکلم است. مضامین اولیه درقالب 133 مضمون اصلی دستهبندی و سپس 133 مضمون اصلی درقالب 38 مضمون سازمان‌دهنده سازماندهی شد. 38 مضمون سازمان‌دهنده نیز درقالب هشت مضمون فراگیر قرار گرفتند. این هشت مضمون عبارتند از: ویژگی‌های نیروی انسانی، انواع کنترل، اصول حاکم بر کنترل، تنبیه و تشویق، ضرورت کنترل، بسترسازی، آفات کنترل و پیامدها. درنهایت همه مضامین، ذیل مضمون فراگیر کنترل اسلامی از دیدگاه امام علی علیه‌السلام قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.22516980.1397.26.4.5.2

عنوان مقاله [English]

Explaining and Designing a Conceptual Modeling of Islamic Controlling from Imam Ali's Point of View

نویسندگان [English]

Ali Khani ¹
Ali Reza Aliahmadi ²
mohammad taghi amini ³
sasan Zar’e ⁴

¹ Corresponding author: PhD of business administration, Payam Noor University, Tehran, Iran

² Professor of management and business engineering, Science and Technology University, Tehran, Iran

³ Associate professor of business administration, Payam Noor University, Tehran, Iran

⁴ Assistant professor of Imam Hussein Comprehensive University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Organization deviate from their programs in the absence of proper control. As controlling is rooted in the culture of the organizations and the society, it is necessary to have locally appropriate control over to the organizations. In the Islamic Republic of Iran, we need to use Islamic concepts for inserting control. The best sources for this purpose include the sayings of Imam Ali (Amir-al-M’uminin), especially those compiled in "Nahj-al-Balaghah" and "Ghurar-al-Hekam. Using thematic analysis, the most important qualitative methods, and employing the MAXQDA 10 software, the researchers reviewed these sources with regard to control. In this phase, more than 2,800 primary themes were identified, from which 2718 remained after the final refinement. Of these, 1,088 primary themes are related to Nahj-al-Balaghah, and 1,630 are related to Ghurar-al-Hekam. The primary themes were grouped into 133 main themes, and were grouped into 38 organizing themes. Then, they were grouped into 8 comprehensive ones including: human resource characteristics, types of control, principles governing control, punishment and encouragement, necessity of control, setting up, control problems and consequences. Ultimately, all the themes were included in the comprehensive Islamic themes from the viewpoint of Imam Ali (peace be upon him).

کلیدواژه‌ها [English]

control
Nahj-al-Balaghah
Ghurar-al-Hekam
thematic analysis

مراجع

قرآن کریم، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، انتشارات به نشر: مشهد مقدس

سید رضی (1379). ترجمه نهج البلاغه امام علی علیه السلام، ترجمه محمد دشتی، انتشارات مشهور: قم

آقاپیروز، علی؛ خدمتی، ابوطالب؛ شفیعی، عباس و بهشتی‌نژاد، سیدمحمود (1392)، مدیریت در اسلام، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

آمدی، عبدالواحد تمیمی (1379). ترجمه غررالحکم و دررالکلم، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی: تهران

ابروش، رضا (1391)، بررسی سازوکارهای نظام کنترل تعاملی در سیره امام علی علیه‌السلام، اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، سال دوم، شماره 5: 105 ـ 128.

اعرابی، سیدمحمد و فرقانی اله‌آبادی، محمدعلی (1388)، طراحی الگوی کنترل راهبردی در سازمان‌های صنعتی دفاعی، مطالعات مدیریت بهبود و تحول، شماره 60: 9 ـ 22.

اکبری دستک، فیض‌الله (1394)، شیوه‌های علمی و اثربخش پلیس در اجرای فریضه امر به معروف و نهی از منکر، بصیرت و تربیت اسلامی، سال دوازدهم، شماره 33: 1 ـ 31.

الوانی، سیدمهدی (1389)، مدیریت عمومی، تهران: نشر نی.

ایرانشاهی، مجید و منصورنژاد، عباس (1393)، ارائه مدل بهبود کنترل سازمانی با بهره‌گیری از امر به معروف و نهی از منکر، همایش بین‌المللی مدیریت.

پوریانی، محمدحسین (1384)، کنترل (نظارت) اجتماعی در پیشگیری و حفاظت اجتماعی، پژوهش‌های مدیریت راهبردی، شماره 34: 80 ـ 93.

جاسبی، عبدالله (1371)، نظارت و کنترل سازمانی از دیدگاه اسلام، مدیریت دولتی، شماره 18: 38 ـ 59.

جعفرزاده درزی، حسن (1389)، نقش مردم در حکومت ازنظر امام علی علیه‌السلام، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم حدیث.

جوان آراسته، حسین (1392)، نظارت همگانی و متقابل در نظام اسلامی (تحلیل اصل هشتم قانون اساسی)، مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 34: 129 ـ 144.

حامدنیا، حسین (1391)، فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر در سازمان (1)، نخل شهداد، سال هشتم، شماره 17: 209 ـ 220.

دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی و آذر، عادل (1383)، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع، تهران: انتشارات صفار.

دقیقی روچی، مریم (1394)، پیاده‌سازی خودکنترلی در سازمان با رویکرد مدیریت اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور واحد تهران غرب، دانشکده مدیریت و حسابداری.

رضاییان، علی (1383)، مبانی سازمان و مدیریت، تهران: انتشارات سمت.

سجادی، سیدعلی (1385)، خودکنترلی در نظام کنترل و نظارت اسلامی (با نگاهی بر جایگاه خودکنترلی در نظریه‌های مدیریت)، فصلنامه اندیشه صادق، شماره 23: 3 ـ 16.

سلطانی، محمدرضا و خانی، علی (1395)، استخراج معیارهای ارزیابی عملکرد دستگاههای فرهنگی مبتنی‌بر انتظارات و مطالبات مقام معظم رهبری، فصلنامه مدیریت اسلامی، سال بیست‌و‌چهارم، شماره 2: 105 ـ 133.

شریف‌زاده، فتاح و ادبی فیروزجایی، علی (1387)، مقاله اثر نظارت و بازرسی در استقرار و تقویت فرهنگ پاسخگویی، مطالعات مدیریت بهبود و تحول، شماره 58: 127 ـ 142.

طاهری، حبیب‌اله (1384)، نظارت (اصلی از اصول مدیریت) از دیدگاه قرآن و سنت، فرهنگ مدیریت، سال سوم، شماره دهم: 87 ـ 102.

عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمدسعید؛ فقیهی ابوالحسن و شیخ‌زاده محمد (1390)، تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی، دوفصلنامه اندیشه مدیریت راهبردی، س پنجم، ش دوم: 151 ـ 198.

فروزنده، لطف‌الله (1385)، نظارت و کنترل در مدیریت اسلامی، نشریه مجلس و پژوهش، سال 13 شماره 53: 55 ـ 86.

فروزنده، لطف‌الله و جوکار، علی‌اکبر (1390)، مدیریت اسلامی و الگوهای آن، تهران: انتشارات پیام‌نور.

محمدپور، احمد (1390)، روش تحقیق کیفی ضد روش، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.

معمارزاده، غلامرضا؛ نجف‌بیگی، رضا و تکه‌ئی عبدالقادر (1393)، طراحی مدل کنترل استراتژیک تحقق اهداف سند چشم‌انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست‌های راهبردی کلان، سال دوم، شماره ششم: 1 ـ 24.

نایه، مهدی (1382)، نگاهی به مدیریت اسلامی، تهران: انستیتو ایزایران.

وروایی، اکبر (1390)، بررسی عوامل مؤثر بر تخلفات انضباطی شایع بین کارکنان ناجا و راهکارهای مدیریت انتظامی آن، مطالعات مدیریت انتظامی، سال ششم، شماره 3: 435 ـ 469.

یوسفیان، صفورا (1395)، ارائه الگوی نظارت و کنترل راهبردی درراستای نظام سازی اسلامی در مؤسسات آموزش عالی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته مدیریت سازمان های دولتی گرایش نظارت و برنامه‌ریزی، دانشگاه ایلام..