طراحی الگوی مفهومی عوامل پیش برنده و بازدارنده مشارکت شهروندی در نهج‌البلاغه

نویسندگان

1 استاد گروه مدیریت دولتی دانشگاه علامه طباطبائی(ره)

2 نویسنده مسئول: استادیار گروه مدیریت دولتی دانشگاه علامه طباطبائی(ره)

3 استادیار دانشگاه قرآن و حدیث

4 استادیار گروه مدیریت دولتی دانشگاه علامه طباطبائی(ره)

چکیده

مشارکت شهروندی محصول  دموکراسی در دوران جدید و به رسمیت شناختن حق حاکمیت یکایک انسانها در تعیین سرنوشت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خویش است. این در حالی است که بر اساس آموزه­های اسلامی، مشارکت مردم جزء دکترین و اندیشه­های بنیادین حکومت اسلامی به شمار می‌رود. بنابراین دولتهای اسلامی باید ساز و کار تحقق مشارکت حداکثری مردم را طراحی کنند. مسئله پژوهش این است که چه عواملی در تقویت و یا تضعیف مشارکت مردم در عرصه­های مختلف حاکمیتی نقش دارد و یا مؤثر است. برای استخراج این عوامل به یکی از مهمترین منابع معتبر دینی یعنی نهج­البلاغه مراجعه شده است. تحلیل داده­ها نیز با استفاده از راهبرد تحلیل مضمون مبتنی بر نرم­افزار Maxqda صورت گرفته است. یافته­های تحقیق نشان می­دهد که عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندی در دو دسته عوامل پیش­برنده و بازدارنده قرار می‌گیرد که هر یک از آنها می‌تواند منشأ مردمی و دولتی داشته باشد؛ به عبارت دیگر هم دولتها و هم شهروندان در ایجاد مشارکت سهیم هستند. قدرت متقابل نیروی عوامل پیش­برنده و نیروی عوامل بازدارنده حد توازن و تعادل مشارکت  شهروندی را ایجاد خواهد کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Designing a Conceptual Model of Driving and Preventive Factors of Civic Participation in Nahjulbalaghah

نویسندگان [English]

  • Reza Vaezi 1
  • Hadi Khanmohammadi 2
  • Mostafa Delshad Tehrani 3
  • Hussein aslipour 4
1 Full professor of public administration at Allameh Tabatabaei University
2 Corresponding author, assistant professor at department of public administration, Allameh
3 Assistant professor of Qur’an and Hadith
4 Assistant professor of public administration at Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

Citizen participation is the outcome of democracy in the new era. It is the recognition of the dominating right of every human being in shaping their political, economic and cultural destiny. Meanwhile, according to Islamic teachings, people’s participation is a fundamental doctrine and principle of the Islamic state. Therefore, the Islamic state is supposed to design a mechanism for realizing the upmost participation of the people. The research question involves factors contributing reinforcement or weakening of people's participation in different sections of the government. To identify these factors, the researchers selected Nahjulbalaghah, one of the most important sources of religious knowledge. Data analysis was conducted through the Maxqda strategy for thematic analysis. The results indicated that preventive and driving factors affecting citizenship participation are divided into two categories, each of which can have a public and governmental origin. In other words, both governments and citizens affect participation. The interactional power of preventive and driving forces create the level of balance of citizenship participation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nahjulbalaghah
  • Islamic state
  • religious democracy
  • citizen participation
  • political dominance
الوانی، سیدمهدی (1389). مبانی مدیریت در نظارت همگانی. مجموعه مقالات همایش نظارت همگانی. تهران: انتشارات مرکز نظارت همگانی شهرداری تهران.
بابایی­ردوپی، مهران (1388). نظام جامع مشارکت در کمیته امداد امام خمینی(ره). مجموعه مقالات همایش ملی توسعه مشارکتهای مردمی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
بحرانی، میثم­ابن­علی­ابن­میثم (­1375). ترجمه و شرح نهج­البلاغه. ­ترجمه قربان­علی محمدی مقدم. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
برزگر کلیشمی، ولی‌الله (1369). تفکرات اجتماعی (دیدگاه جامعه‌شناسی) حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه. رساله کارشناسی ارشد. دانشگاه امام صادق(ع).
بشیریه، حسین (1382). آموزش دانش سیاسی. چ سوم. تهران: نشر نگاه معاصر.
بیات، محمدرضا (1381). حقوق متقابل مردم و حکومت در نهج‌البلاغه. رساله کارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
پوراحمد،‌ احمد؛ حبیبی، لیلا؛ جعفری مهرآبادی، مریم (1391). نظریات فارابی و کاربرد آن در مشارکت شهروندی. مجله باغ نظر. س نهم. ش 21: 20 ـ 13.
جعفری، محمدتقی (1385). حکمت اصول سیاسی اسلام (ترجمه و تفسیر فرمان مالک اشتر). قم: مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
حافظ‌نیا، محمدرضا؛ پارسائی، اسماعیل؛ حسین‌پور پویان، رضا (1390). بررسی تطبیقی تأثیر نهادهای محلی قبل و بعد از انقلاب اسلامی بر مشارکت شهروندی. فصلنامه پژوهشهای جغرافیای انسانی. ش 12: 164 ـ 146.
خان­محمدی، هادی (1393). الگوی مشارکت شهروندی در مدیریت دولتی مبتنی بر نهج­البلاغه. رساله دکتری. دانشگاه علامه طباطبایی(­ره).
خان­محمدی، هادی؛ واعظی، رضا؛ دلشاد تهراتی، مصطفی (1393). الگوی مشارکت شهروندی در مدیریت دولتی مبتنی بر نهج­البلاغه. فصلنامه مدیریت سازمانهای دولتی. ش 7: 48 ـ 25.
دلشاد تهرانی، مصطفی (1379). منظرمهر: مبانی تربیت در نهج­البلاغه. تهران: انتشارات دریا.
راغب اصفهانی، حسین­ابن­محمد (1371). مفردات الفاظ القرآن. به تحقیق عدنان داوودی. بیروت:‌ نشر دارالقلم.
رحمانی، جواد؛ پیربابایی، محمدتقی؛ شجاری، مرتضی (1393). تبیین مفهوم مشارکت شهروندی در مدیریت شهری از دیدگاه علامه طباطبائی(ره). دو فصلنامه اسلام و مدیریت. ش 6: 180 ـ 163.
رحمت­اللهی، حسین؛ آقامحمدآقایی، احسان (1392). درآمدی برنقش دولت بر مشارکت­پذیری مردم. مجله مطالعات حقوقی (علوم اجتماعی و انسانی شیراز). ش 3: 107 ـ 67.
رستگاری، ابوالقاسم؛ برخورداری، علی (1388). بررسی راهکارهای توسعه مشارکتهای مردمی کمیته امداد امام­خمینی(ره). مجموعه مقالات همایش ملی توسعه مشارکتهای مردمی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
سیدرضی، ابوالحسن­محمدبن­حسین­بن­موسی (1387ق). نهج البلاغه­. ترجمه سید جعفر شهیدی و عبدالمحمد آیتی. قم: مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل­بیت.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد (1366). آیین کشورداری از دیدگاه امام علی(ع). قم: دفتر نشر و فرهنگ اسلامی.
مطهری، مرتضی (1366). سیری در نهج­البلاغه. تهران: انتشارات صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر (1375). پیام امام؛ شرح تازه و جامعی بر نهج­البلاغه. قم: انتشارات دارالکتاب السلامیه.