طراحی الگوی سازمان ارزش بنیان با رویکرد اسلامی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 نویسنده مسئول: دانشیار گروه مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 دانشیار دانشکده مدیریت، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

4 استاد گروه مدیریت دولتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش، تلاشی‌است در ادامه‌ مسیر حرکت اندیشمندان اسلامی به منظور ارائه‌ الگویی از سازمان ارزش‌بنیان با رویکرد اسلامی. در این پژوهش با توجه به کیفیت منابع از روش آمیخته‌ کمّی ـ کیفیِ دلفی به همراه تحلیل عاملیِ اکتشافی استفاده شد. ابتدا با مروری بر پژوهشهای پیشین و مصاحبه‌های اکتشافی، 360 شناسه اوّلیّه شناسایی و با دسته‌بندی و پالایش آنها نهایتاً 68 شاخص اوّلیّه در قالب 22 مؤلفه‌ استخراج شد. سپس به ارائه‌ شاخصها و مؤلفه‌های پیشنهادی و نظرسنجی از 44 نفر از خبرگان در قالب شیوه دلفی اقدام گردید که با استفاده از روش گلوله برفی انتخاب شده بودند. پس از آن با تحلیل عاملی اکتشافی روی داده‌ها 9 بُعد استخراج گردید. نهایتاً، شاخصهای تعدیل شده، مؤلّفه‌های پیشنهادی و ابعاد استخراج شده به همراه بازخورد نتایج دور اول دوباره در اختیار خبرگان قرار گرفت که پس از جمع­آوری نظر آنها، الگوی سازمان ارزش‌بنیان با رویکرد اسلامی شامل ابعاد 9 گانه‌ رهبری مردمدار، فرهنگ توسعه‌ پایدار، منابع انسانی عاطفی، راهبرد رشد‌محور، تشکیلات‌سازی اعتدالگرا، نظارت انعطاف‌پذیر، واگذار‌گری، کنترل زیر‌ساختی و تدیّن، طرّاحی شد. مهمترین پیشنهادهای این پژوهش به پژوهشهایی در زمینه‌ کشف شاخصهای  جدید و نیز طرّاحی ابزارهایی برای سنجش عملیّاتی شاخصهای سطح سازمانها و نیز بررسی امکان تعمیم یافته‌ها به دیگر انواع سازمان مربوط بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Designing a Value-Based Organization Model on the Basis of an Islamic Approach

نویسندگان [English]

  • Esmaeil Rostamzadeh Ganji 1
  • Majid Zamahani 2
  • Lotfollah Forouzandeh Dehkordi 3
  • Alireza Mooghali 4
1 Ph.D. candidate of public administration, Payam Noor University
2 Corresponding author: associate professor of public administration, Payam Noor University
3 Associate professor of management, Tarbiat Modarres University
4 Full Professor of public administration, Payam Noor University
چکیده [English]

This research is an attempt in line with the attempts of the Islamic scholars in order to suggest a model for value-based organizations through an Islamic approach. Regarding the quality of the resources, Delphi quantitative-qualitative method and exploratory factor analysis were employed for data analysis in this research. Having reviewed the previous researches and exploratory interviews, 360 codes were identified initially. Having refined and categorized them, 68 primary indicators were extracted with 22 components. Subsequently, 44 experts, selected through snowball method, were asked to comment on the proposed indicators and components. Afterwards, 9 factors were identified by exploratory factor analysis. Finally, the adjusted indicators, proposed components and extracted dimensions, along with feedback from the first round results, were again presented to the experts. Having collected their opinions, the researchers designed the final model of the value-based organizations on the basis of Islamic approach. It included nine dimensions: people-oriented leadership, constant development culture, emotional human resources, development-oriented strategy, moderation-oriented institutionalization, flexible supervision, authorization, infrastructure control and religiosity.  The most important recommendations of this research comprise further identification of new indicators, designing instruments for practical measurement of the indicators at the organizations' levels, and assessment of the possibility of generalizing the findings of this research to other types of organization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic value-based organizations
  • Delphi method
  • exploratory factor analysis
ابطحی، سیدحسین؛ خیراندیش، مهدی ( 1388).  ارائه الگوی خودکنترلی در سازمان با نگرش اسلامی.  نشریه‌ تدبیر. ش 213: 28 ـ  23.
خنیفر، حسین؛ زارعی­متین، حسن؛ حسن­زاده، محمد صادق (1391). ارائه‌ الگوی مفهومی ارزشهای کاری در چارچوب نظام ارزشی اسلام.  نشریه‌ مدیریت فرهنگ سازمانی. ش 25: 96 ـ 61.
حسینی، مهدی؛ موغلی، علیرضا؛ سرلک، محمدعلی؛ دلجو، غلامحسین (1395). طرّاحی الگوی سازمان جهادی. فصلنامه مدیریت سازمانهای دولتی. س 3. ش 15: 26 ـ 7.
حسینی رودباری، سید مصطفی (1388). ویژگیهای کارگزاران از منظر قرآن و عترت. نشریه‌ پیام. ش 94: 77 ـ 61.
رستم‌زاده­گنجی، اسماعیل (1396). طرّاحی و تبیین الگوی سازمان ارزش‌بنیان با رویکرد اسلامی. رساله‌ دکتری تخصّصی. دانشگاه پیام‌نور. دانشکده‌ علوم اجتماعی و اقتصادی.
رضائیان، علی(1380 ). مبانیسازمانومدیریت. تهران: انتشارات سمت.
رهبر، احسان (1391). مفهوم­پردازی سازمانهای ایمان­محور و بررسی نقش آنها در توسعه خدمات اجتماعی: تبیین نقش عقلانیت هنجاری. دو فصلنامه علمی ـ تخصصی اسلام و مدیریت. س 1. ش 1: 104 ـ 79.
زارعی متین، حسن (1377).  تبیین الگوی فرهنگ سازمانی مبتنی بر ارزش اسلامی در محیط کار و اثر آن بر رضایت شغلی. مجله مجتمع آموزش عالی قم. س اول. ش اول: 138 ـ 119.
سرلک، محمدعلی (1391). چهره­های نوظهور سازمان در قرن بیست و یکم. ج اول. تهران: انتشارات مرجع دانش.
سلسله، مینو؛ موغلی، علی­رضا (1391). طرّاحی و سنجش الگوی سازمان ارزش بنیان در شرکت مادر تخصصی توانیر. فصلنامه علوم مدیریت ایران. س ششم. ش 24: 140 ـ 113.
سلطانی، محمدرضا (1391). تحلیل وضعیّت و طرّاحی الگوی مطلوب فرهنگ سازمانی یکی از سازمانهای نیروهای مسلح مبتنی بر مبانی دینی و ارزشهای انقلاب اسلامی. فصلنامه‌ مدیریت اسلامی. س 20. ش 1: 122 ـ 99.
سیدجوادین، سیدرضا؛ تنعّمی، محمدمهدی؛ مختاری، امیر (1395). استخراج معیارهای کارمندیابی در سازمان با رویکرد اسلامی.  فصلنامه مدیریت اسلامی. س 24. ش 1: 181 ـ 159.
شیخ‌زاده، محمد (1391). الگوی رهبری خدمتگزار مبتنی بر دیدگاه امام خمینی(ره). دوفصلنامه اسلام و مدیریت. س اول. ش اول: 36 ـ 7.
عابدی جعفری، حسن؛ ازگلی، محمد (1375). مروری بر سیر تحقیقات مدیریت اسلامی در ایران. فصلنامه مصباح. ش 19: 120 ـ 99.
علی‌احمدی، علیرضا (1383). مدیریت ارزشی با تکیه بر ارزشهای اسلامی. تهران: تولید دانش.
فرامرز قراملکی، احد (1388). اخلاق سازمانی. تهران: نشر سرآمد.
فروزنده دهکردی، لطف­الله؛ فروغی­نیا، خورشید (1392). بررسی تأثیر دیدگاه‌های انسان­شناسی اسلامی و غربی بر نظام ارزشی سازمان. اسلام و پژوهشهای مدیریتی. س سوم. ش اول: 42 ـ 19.
فروزنده دهکردی، لطف‌الله؛ ملائی، الهه (1388). بررسی نظام ارزشی در مدیریت اسلامی و دیگر مکاتب. نشریه راهبرد یاس. ش 17: 187 ـ 166.
فروزنده دهکردی، لطف‌الله؛ کوثری، سحر (1389). معیارهای ارتباطی از دیدگاه قرآن کریم با رویکرد فردی و سازمانی. پژوهشهای مدیریت منابع انسانی. س اول. ش 4: 90 ـ 67.
فلیک، اووه (1998). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمه هادی جلیل (1387). تهران: نشر نی.
قوامی، سید صمصام­الدین (1386). مدیریت از منظر کتاب و سنت. قم: دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
کریمیان، ندا؛ عزتی، میترا؛ دیالمه، نیکو (1395). شناسایی عوامل اعتمادسازی در سازمان با تأکید بر آموزه­های اسلامی. فصلنامه مدیریت اسلامی. س 24. ش 2: 216 ـ 191.
لطیفی­، میثم؛ هاشمی­گلپایگانی، سید محمدحسین؛ یخچالی، مصطفی (1395). شناسایی و توصیف مؤلّفه­های سازمانهای جهادی. فصلنامه مدیریت اسلامی. س 24. ش 2: 165 ـ 135.
لطیفی، میثم (1389). انضباط تعالی‌بخش کارکنان: رویکردی اسلامی به مفهوم انضباط در سازمان. اندیشه مدیریت راهبردی. س چهارم. ش اول: 80 ـ 41.
معمارزاده، غلامرضا؛ جهانگیرفرد، مجید (1389). طرّاحی الگوی مدیریت بر مبنای ارزش در سازمانهای دولتی ایران. نشریه پژوهشگر. ش 19: 54 ـ 31.
مقیمی، سیدمحمد (1390). الگوی مدیریت توسعه بر مبنای ارزشهای اسلامی : سیری در دیدگاه‌های امام خمینی(ره).  نشریه مدیریت دولتی. دوره 3. ش 8: 178 ـ 15.
مؤمنی، منصور؛ فعال قیومی، علی(1389). تحلیلهای آماری با استفاده از SPSS. تهران: کتاب نو.
میرسپاسی، ناصر؛ معمارزاده، غلامرضا؛ نجف­بیگی، مهدی؛ علی­زاده، مهدی (1391). معرفی الگوی ارزشی سازمانهای دولتی ایران. فصلنامه مدیریت سازمانهای دولتی. س اول. ش 2: 70 ـ 53.
نصیری، پرویز؛ ابراهیمی، محمدعلی (1391). روشهای پیشرفته آماری در علوم زیستی و کشاورزی. تهران:  نشر یادواره کتاب.