بررسی و نقد تأثیر مکتب فایده‌گرایی بر نظریه‌های تصمیم‌گیری و مقایسه آن با نظریه رشد اسلامی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد صنعتی دانشگاه امام صادق(ع)

2 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

3 دانشیار، گروه مدیریت دولتی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

فایده­گرایی به‌عنوان یک مکتب فلسفه اخلاق و فلسفه سیاست در علوم اجتماعی و انسانی مختلف تأثیرگذار بوده است. در این میان ماهیت اجرایی رشته مدیریت باعث شده است که این عرصه بیش از همه آماده پذیرش فایده­گرایی به‌عنوان مبنای تئوریهای خود باشد. به همین نحو، در میان عرصه­های مختلف رشته مدیریت، عرصه تصمیم­گیری بیش از همه از فایده­گرایی تأثیر پذیرفته است و باوجود انتقادات فراوان واردشده به فایده­گرایی، در هیچ‌یک از تطورات تئوریهای تصمیم­گیری مبنای فایده‌گرا دچار تغییر نشده است. در این پژوهش با رهیافتی مبناگرایانه، نظریه‌های تصمیم‌گیری مدیریت به چالش کشیده شده‌ است. در این راستا، نظریه رشد اسلامی، که جامعیت و جایگاه ویژه­ای در نظام اندیشه اسلامی دارد به‌عنوان جایگزینی برای مبنای فایده‌گرایی مطرح شد. به این منظور تلاش شد پس از مقایسه تدقیقی فایده­گرایی و نظریه رشد ـ که مستلزم تبیین تفصیلی هر دوی این نظریه­ها بود ـ اصول هر یک از این دو رویکرد استخراج شود. در ادامه، تلاش شد با بررسی نظریه­های تصمیم­گیری فایده­گرا، پس از نشاندادن وجه فایده­گرایی این نظریه­ها، تأثیرات تغییر مبنا از فایده­گرایی به رشد اسلامی به نمایش گذاشته‌، و کارایی عملیاتی مبنای رشد اسلامی برای تصمیم­گیری در مدیریت تبیین شود. درنهایت، ویژگیهای تصمیم­گیری رشد محور معرفی شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Study of the Effect of Utilitarianism on Decision-Making Theories and Comparing It with Islamic Growth (Rushd) Theory

نویسندگان [English]

  • Mahdi Azizi 1
  • Sayyed Mojtaba Azizi 2
  • Meisam Latifi 3
1 Student at master’s degree, Imam Sadegh University
2 Assistant professor at Imam Sadegh University
3 Associate professor at Imam Sadegh University
چکیده [English]

Utilitarianism, as a school of philosophy of ethics and politics, has affected various social and human sciences. In the meantime, the operational nature of the management discipline has made it more prepared to accept utilitarianism as a basis for its theories. Similarly, decision-making, among the various domains of management, has been most influenced by utilitarianism. Despite the great amount of criticism proposed against utilitarianism, there has been no changes regarding theories on decision-making. Following a foundational approach, the researchers have challenged management decision-making theories. In this regard, the theory of Islamic growth, with special comprehensiveness and high position in the Islamic thought, is proposed as a substitute for of utilitarianism as a basis. Hence, having conducted a thorough comparison between utilitarianism and growth theory, which required a detailed explanation of both of these theories, the researchers made an effort to extract the principles of each of them. Subsequently, having explained the beneficial nature of these theories, and the operational efficiency of the basis of Islamic growth for management decisions, the researchers tried to examine the effects of a fundamental shift from utilitarianism to Islamic growth by examining the utilitarian decision-making theories. Finally, the features of growth-oriented decision-making were introduced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • utilitarianism
  • foundationalism
  • Growth Theory
  • management philosophy
  • Islamic management
  • decision-making
باقریان، محمد (1380). تصمیم‌گیری حکیمانه رویکردی جدید به الگوسازی در مدیریت. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
ثقفی، ابراهیم بن محمد بن سعید بن هلال‏ (1410). الغارات. قم: دار الکتاب الإسلامی‏.
جوادی آملی، مرتضی (1372). نحوه سیاست گذاری و تصمیم‌گیری در مدیریت اسلامی. مدیریت دولتی. ش 23: 1 تا 10.
حسینی زبیدی، محمد مرتضی (1414). تاج العروس من جواهر القاموس‏. ج 4. بیروت: دارالفکر.
خامنه­ای، سید علی (1388). بیانات در دیدار جمعی از بانوان قرآن پژوه کشور، قابل دستیابی در
خندان، علی اصغر (1388). درآمدی بر علوم انسانی اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
دهقانی، لیلا؛ شکرانی، رضا؛ نقشینه ارجمند، حمید رضا (1391). «بررسی تأثیر ادارک عدالت بر تصمیم‌گیری مدیران مبتنی بر آموزه­های اسلامی. مدیریت اسلامی. س 19. ش 2: 35 تا 64. 
رحیمی، احسان؛ فرقانی، یونس (1394). بررسی جایگاه مصلحت در تصمیم­گیری مدیران از منظر فقه امامیه. کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد و مهندسی صنایع.
رسولی، رؤیا؛ طیبی، راضیه؛ زندوانیان، احمد (1394). نظریه رشد ایمانی فاولر به‌عنوان چارچوبی برای تربیت دینی. ادیان و عرفان. س 48. ش 1: 67 تا 79.
رمضانی، حسین؛ علی اکبری، حسن (1391). بررسی پایه­های نظری موضوع تصمیم‌گیری مبتنی بر اخلاق اسلامی. مدیریت اسلامی. ش 3: 149 تا 175.
ساگدن، روبرت؛ ویلیامز، آن (1372). مبانی تحلیل هزینه ـ فایده. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طباطبایی، محمد حسین (1374). تفسیر المیزان. چ چهارم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
عزیزی، مهدی؛ رازینی، روح الله (1394). طراحی مدل تصمیم­گیری با رویکرد اسلامی. مدیریت اسلامی. ش 4: 73 تا 100.
عزیزی، سید مجتبی (1392). درآمدی بر آموزش تحلیل سیاسی. تهران: شورای سیاستگذاری ائمه جمعه، معاونت فرهنگی.
عظیمی، حسین؛ نورعلی دخت، حمید؛ جلالوند، آمنه (1391). فلسفه اخلاق سازمانی و تصمیم گیری اخلاقی در سازمان­ها. سومین همایش ملی سهروردی با موضوع اخلاق کاربردی.
علوی، سید علی (1386). درآمدی بر تأثیر مؤلفه­های فرهنگ اسلامی بر تصمیم‌گیری. اندیشه مدیریت. ش 1: 35 تا 58.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی. ج 2. قم: دار الکتب الإسلامیة.
مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه (1360). ترجمه حسن مصطفوی. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
مصباح یزدی، محمد تقی (1392). پیش نیازهای مدیریت اسلامی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مطهری، مرتضی (1364). امامت و رهبری. چ ششم. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1372الف). مقدمه­ای بر جهان بینی اسلامی. چ یازدهم. جامعه و تاریخ. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1372ب). عدل الهی. چ سیزدهم. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1373). انسان کامل. چ بیست و سوم. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1374). تکامل اجتماعی انسان. چ هشتم. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1377). مقدمه­ای بر جهان بینی اسلامی، وحی و نبوت. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1390). امدادهای غیبی در زندگی بشر. چ بیست و پنجم. تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر (1371). ویژگیهای مدیریت اسلامی، ریشه­ها ـ الگوها ـ انگیزه­ها. مدیریت دولتی. ش 18: 30 تا 37.
مکولی، جان؛ دبلری، ژو آنی؛ جانسون، فیل (1389). نظریه سازمان، نگاه­ها و چالش­ها. ترجمه حسن دانایی فرد و سید حسن کاظمی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
المنقری، نصربن مزاحم (1404). وقعه الصفین. قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
نوری طبرسی، حسین بن محمد تقى‏ (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل‏. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام‏.