راهکارهای بهبود اثربخشی مدل فعالیتهای جهادی در ایران ‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

محرومیت مهم‌ترین عامل نابودکننده سرمایه انسانی جوامع است. لذا، کشورهای مختلف جهان ‏طرح‌ها و برنامه‌های گوناگونی را در ‏راستای مقابله با آن ترتیب داده‌اند. اولین گام برای مقابله با ‏محرومیت بعد از انقلاب اسلامی در ایران، تأسیس جهاد سازندگی بود. این ‏نهاد بعد از دو دهه ‏فعالیت منحل و البته تبدیل به منبع الهامی برای شکل‌گیری گروه‌های جهادی در ایران شد. امروزه ‏حرکت‌های ‏جهادی با تجربه بیش از دو دهه حضور و فعالیت در حوزه محرومیت‌زدایی، تبدیل به ‏یک ظرفیت ارزشمند در ایران شده است. اگرچه ‏پژوهش‌های انجام شده توانسته‌اند نتایج مثبت ‏فعالیت‌های جهادی را نشان دهند، اما رصد مشکلات و ارایه راهکارهای اصلاحی برای ‏بهینه سازی ‏این مدل موثر از جمله اقدامتی است که به درستی مورد توجه قرار نگرفته است. این پژوهش ‏کاربردی با استفاده از روش ‏توصیفی تحلیلی به بررسی راهکارهای بهبود اثربخشی مدل فعالیتهای ‏جهادی در ایران ‏ می‌پردازد. روش تحقیق به صورت آمیخته ‏کیفی کمی است. در بخش کیفی، از ‏طریق مصاحبه با خبرگان این حوزه به شناسایی الگوی غالب در فعالیت گروه‌های جهادی ‏و ‏آسیب‌‌های موجود در هر مرحله از آن پرداخته شده است. ‏‎ ‎در بخش کمی، نتایج بخش کیفی با ‏استفاده از یک نمونه آماری 100 ‏نفری از روستاییان شهرستان قلعه گنج استان کرمان، تطبیق‌سنجی ‏شده‌اند. نتایج تحقیق نشان داد که 5 عامل «خلأ دانش شناسایی ‏و تحلیل»، «خطا در رویکردها»، ‏‏«نقص در ابزارها»، «انگیزش و الگوسازی نادرست» و «ساختار ناکارآمد» می‌توانند 63 درصد ‏واریانس ‏متغیر وابسته آسیب‌های الگوی فعالیت جهادی را تبیین نمایند. ‏

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Strategies to improve the effectiveness of jihadi ‎activities in Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sadegh Ebrahimi
  • Amir Hossein Mahjourian
Department of Rural Development,College of Agriculture,Isfahan University of Technology
چکیده [English]

Deprivation is the most important factor that destroys the human capital of societies. ‎Therefore, ‎different countries of the world have organized various plans and programs in order ‎to deal with it. ‎The first step to deal with deprivation after the Islamic revolution in Iran was the ‎establishment of ‎construction jihad. This institution was dissolved after two decades of activity ‎and of course became a ‎source of inspiration for the formation of jihadist groups in Iran. Today, ‎Jihadi movements have ‎become a valuable capacity in Iran with more than two decades of ‎presence and activity in the field of ‎disenfranchisement. Although the conducted studies have ‎been able to show the positive results of ‎jihadi activities, monitoring the problems and providing ‎corrective solutions to optimize this effective ‎model is one of the measures that has not been ‎properly considered. This applied research examines ‎ways to improve the effectiveness of the ‎model of jihadi activities in Iran by using the analytical ‎descriptive method. The research method ‎is mixed qualitative and quantitative. In the qualitative part, ‎through interviews with experts in ‎this field, the dominant pattern in the activities of jihadist groups ‎and the damages in each stage ‎of it have been identified. In the quantitative part, the results of the ‎qualitative part have been ‎compared using a statistical sample of 100 people from the villagers of ‎Qalaganj township, Kerman ‎province. The results of the research showed that 5 factors: "identification and ‎analysis ‎knowledge gap", "error in approaches", "flaws in tools", "incorrect motivation and ‎modeling" ‎and "inefficient structure" were the most problems of jihadist activity pattern in Iran‏.‏

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jihadi camps
  • Transcend
  • Deprivation
  • Development
  • Effectiveness
افتخاری، اصغر. و حسین‌زاده، احمد.(1395). کارکردهای اجتماعی انقلاب اسلامی: مطالعه اردوهای جهادی. فصلنامه مطالعات دولتپژوهی در جمهوری اسلامی ایران 2: 28-7. https://irsj.ihu.ac.ir/article_200206.html
امام خمینی. 1358. پیام رادیو ـ تلویزیونی به ملت ایران درباره تشکیل جهاد سازندگی. صحیفه نور جلد8.
امام خمینی. 1361. پیام به ملت ایران در سالروز تأسیس جهاد سازندگی (نقش جهاد سازندگی در جنگ). صحیفه نور جلد 16.
امامی، سید مجتبی و باقری‌نصرآبادی، محسن. (1394). طراحی چارچوب نهادی برای شناسایی و انجام کارآفرینانه مأموریت‌های بسیج سازندگی. مطالعات راهبردی بسیج 18: 130-103.
ایمانی جاجرمی، حسین و خدایی، ابراهیم. (1397). طرح‌های پیوند اجتماعات محلی روستایی با نظام رسمی آموزش و پرورش در دوره پهلوی. تحقیقات تاریخ اجتماعی 8: 16-1
بلیکی، نورمن. (1395). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. چاوشیان، حسن (مترجم). تهران، نشر نی.
پورعزت، علی اصغر.، روزبهانی، خدیجه.، طاهری‌عطار، غزاله و سعدآبادی، علی اصغر (1393). سازمان به مثابة ققنوس: تأملی بر زندگی و مرگ سازمان‌های اجتماعی (مورد مطالعه: جهاد سازندگی). مدیریت دولتی 6: 436-419.
توکلی، مرتضی.، فاضل‌نیا، غریب.، زارعی، ییقوب و نیک‌آریا، مهران. (1390). ارزیابی برخی شاخص‌های ابعاد نابرابری منطقه‌ای در ایران. روستا و توسعه 14: 117-101.
خاکی، غلامرضا. (1378). روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه نویسی. تهران، مرکز تحقیقات علمی کشور با همکاری کانون فرهنگی انتشاراتی درایت،
رحیمی، علیرضا. (1394). بررسی چالش ها و سازوکارهای بهبود نقش گروههای جهادی در خدمت رسانی به مناطق روستایی استان خوزستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران.
رحیمی‌نسب، مهدی.، سلیمانی، محمد و ولدان زرقانی، احسان. (1396). تبیین الگوی مطلوب حرکت‌های جهادی در راستای مقابله با فقر و محرومیت با تأکید بر اجتماع‌محوری و توانمندسازی. مطالعات راهبردی بسیج 20: 112-89
رستمی، فرشته. (1401). نقش اردوهای جهادی در توسعه مناطق جنگی استان ایلام. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان. خرم‌آباد
رضایی، محمدجواد.، یاراحمدی، محمد و صالحی، امیرحسین. (1401). بررسی برنامۀ ششم توسعه برمبنای گفتمان اقتصادی انقلاب اسلامی پیرامون پیشرفت روستایی؛ پیشنهادهایی برای تدوین سند برنامۀ هفتم توسعه. فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان 10: 507-476.
رضایی‌قهرودی، حمید و مردانی، محمدرضا. (1393). تعیین و اولویت‌بندی عوامل کلیدی موفقیت در اردوهای جهادی سازمان بسیج دانشجویی. مدیریت و پژوهش‌های دفاعی 76: 118-99 https://www.magiran.com/p1619799 
روح اللهی، مهدی.، طباطباییان، حبیب الله.، منطقی، ممنوچهر و بامداد صوفی، جهانیار. (1397). الگوی شکل‌گیری نوآوری اجتماعی در جهاد سازندگی. فصلنامه مدیریت اسلامی26: 131-91. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22516980.1397.26.2.6.9
رئیسی، اسلام و رئیسی، مهتاج. (1395). بررسی و تحلیل تله محرومیت در سکونت‌گاه‌های روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قصرقند). مجله پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی 5: 185-175
زارعی، یعقوب و رحمانیان‌کوشکی، مهدی. (1399). معرفی الگوی علمی شناسایی مناطق بسیار محروم در جهت هدفمند‌سازی نظام حرکت‌های جهادی (مطالعه موردی: استان بوشهر، شهرستان دشتی). فصلنامه مطالعات محیطی هفت‌حصار 8: 79-5
سالاری، ساسان. (1397). شناسایی و اولویت‌بندی ظرفیت‌های توسعه کارآفرینی اجتماعی در سازمان بسیج سازندگی استان سیستان و بلوچستان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
سندرلاب، اریک. (1397). تاریخچه سازمانی جهادسازندگی ایران از تاسیس تا نهادسازی (1358-1390). جعفری، هادی و جعفری، مهدی. (مترجمین). تهران، ناشر: دانشگاه امام حسین(ع).
شهدادی، علی.، سجاسی قیداری، حمدالله.، میرزاده کوهشاهی، مهدی.، بیون، علیا. و حسینی کهنوج، سیدرضا. (1398). سنجش میزان توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان کرمان با استفاده از تکنیک ادغام. فصلنامه علمی برنامهریزی منطقهای 9: 72-55
شیخ بیگلو، رعنا.، تقوایی، مسعود و وارثی، حمیدرضا. (1391). تحلیل فضایی محرومیت و نابرابری‌های توسعه در شهرستان‌های ایران. فصلنامه رفاه اجتماعی 12: 145-215.
صادقی، مجید. (1394). بهینه‌سازی الگوی اردوهای جهادی مبتنی بر نظریه برنامه‌ریزی منطقه‌ای. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه السلام. تهران.
طارمی، کامران. (1398). انگیزه‌های جمهوری اسلامی ایران از ارائۀ کمک‌های خارجی (مطالعۀ موردی: فعالیت‌های وزارت جهاد کشاورزی در لبنان، 1382-1367). فصلنامه سیاست 49: 126-109.
طیبی ابوالحسنی، سید امیرحسین. (1398). درآمدی بر روش تحقیق: رویه‌های استاندارد تحلیل داده های کیفی. ‏سیاستنامه علم و فناوری 9: 95-67.‏
ظهوریان ابوترابی، میثم.، مرتضوی، سعسد.، لگزیان، محمد و فراحی، محمد مهدی. (1397). شناسایی مولفه‌های فرهنگ سازمانی جهادی با تکیه بر تجربه مدیران جهاد سازندگی. فصلنامه مدیریت اسلامی26: 181-147. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22516980.1397.26.1.6.7
ظهوریان ابوترابی، میثم.، مرتضوی، سعسد.، لگزیان، محمد و فراحی، محمد مهدی. (1397). کشف عوامل مؤثر بر استحاله نهاد جهاد سازندگی: تحلیل شبکه مضامین. مطالعات راهبردی بسیج 21: 50-41.
عابدی، احمد و شواخی، علیرضا. 1389. روش شناسی پژوهش کمی و کیفی در علوم رفتاری. راهبرد 19: ‏‏168-153.‏
علیگو، محمود. (1389). مطالعه تاثیر اجتماعی فعالیت‌های گروه جهادی خواجه نصیر بر وضعیت روستای بلبل‌آباد بشاگرد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
غضنفرپور، حسین. (1392). سطح بندی و میزان توسعه یافتگی خدمات بهداشتی و درمانی شهرستان‌های استان کرمان با استفاده از شاخص‌های تمرکز. برنامهریزی فضایی 3: 18-1
فتحی، عبدالله. (1396). تحلیل فلسفی پیشرفت و ارکان آن بر اساس آیات قرآن کریم. نشریه معرفت اقتصاد اسلامی 8: 102-83..
فیروزآبادی، سیداحمد. و جعفری، محسن. (1395). مطالعه قابلیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد بومی دین‌محور در حل چالش‌های پیش روی توسعه اجتماع‌محور روستایی «مورد مطالعه: گروه جهادی طلاب عباد». مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی4: 173-153
قافله‌باشی، سید مجتبی.، طباطبایی، سید علیرضا و رفیعی، سیدحسین. (1397). زنده باد جهاد. الگونگار پیشرفت. تهران.
قاضی میرسعید، سیدعلیرضا و تاج‌آبادی، حسین. (1395). مفهوم توسعه و پیشرفت در اندیشه مقام معظم رهبری. فصلنامه مدیریت اسلامی 24: 169-147. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.22516980.1395.24.3.7.8
قدیمی، محمد. (1402). بررسی ظرفیت گروه‌های مردمی در ارتقای زنجیره ارزش زعفران خراسان رضوی با هدف کاهش حاشیه‌نشینی مبتنی بر بند یک و 20 سیاست‌های ابلاغی اقتصاد مقاومتی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام. تهران.
کمالی، محمدباقر. (1384). جنبش سمائول آندونگ: تسهیل توسعه یا توسعه عمودی. روستا و توسعه 8: 64-43.
مردانی‌کرانی، پوران.، ترابی‌فارسانی، سهیل الله. و بوشاسب‌گوشه فیض الله. (1401). بررسی عملکرد و چالش‌های سپاه دانش در استان چهارمحال و بختیاری. ماهنامه جامعهشناسی سیاسی ایران 5: 1528-1512.
مرکز آمار ایران. 1355. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی. 1379. قانون تشکیل وزارت جهاد کشاورزی
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. 1362. قانون تشکیل وزارت جهاد سازندگی
مرکز مطالعات و هدایت حرکت‌های جهادی بسیج سازندگی. 1398. سند تحول و نوسازی حرکت‌های جهادی مبتنی بر گام دوم انقلاب.
مقام معظم رهبری از سال 1371 تا 1400ر دیدار با فرماندهان گردان های عاشورا، دیدار با فرماندهان سپاه و بسیج، دیدار دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، دیدار جهادگران بسیج سازندگی، نخستین نشست اندیشه‌های راهبردی، دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت، دیدار شرکت‌کنندگان در نهمین همایش ملی «نخبگان فردا»، دیدار جمعی از اعضای گروه‌های جهادی، دیدار جمعی از دانشجویان، دیدار با مداحان، پیام به گروه‌های جهادی و بسیج سازندگی.
مقام معظم رهبری. 1397. بیانیه «گام دوم انقلاب» خطاب به ملت ایران
مقصودی، حمیدرضا و کجوری، محمدجواد. (1394). الگوی مفهومی مطلوب برای حرکت‌های جهادی در درون‌زایی اقتصادی مناطق محروم. نشریه مطالعات دولتپژوهی در جمهوری اسلامی ایران 1: 37-7.  https://irsj.ihu.ac.ir/article_200193.html
میراحمدی، محمد رضا. (1400). ارزیابی تأثیرات فرهنگی حرکت های جهادی مبتنی بر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت (مورد مطالعه شهرستان بشاگرد). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق علیه السلام. تهران.
میرباقری، سیداسماعیل. (1392). ارزیابی عملکرد گروه‌های جهادی در محرومیت‌زدایی از مناطق روستایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
هزار‌جریبی، ‌جعفر و صفری‌شالی، ‌رضا. (1392). گفتمان عدالت در لوایح برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی (با تأکید بر کاهش فقر و محرومیت). علوم اجتماعی(دانشگاه علامه طباطبائی) 20: 44-1.
همراز، ویدا. (1388). تحلیلی بر فعالیت سپاه صلح کندی در ایران1342 تا 1355. فصلنامه تاریخ 4: 97-114.
ورمزیاری، ‌حجت الله.، بابایی، ‌محسن و کلانتری، خلیل. (1399). تبیین استلزامات ارتقاء نظام سیاست‌گذاری توسعه روستایی و عشایری ایران مبتنی بر سبک مدیریت جهادی. پژوهشهای روستایی 11: 233-217.
Blondeau, S., Garcia-Cebolla, H., Vidar, M.(2019). Rethinking our stategy of rural poverty reduction: empowerment through a human rights-based approach, Policy in Focus, 44, 42-44
Chao Yu & Junbo Gao & Yong Han & Yimin Wang & Jianwu Sun, 2022. "Eliminating deprivation and breaking through dependence: A mechanism to help poor households achieve sustainable livelihoods by targeted poverty alleviation strategy," Growth and Change, Wiley Blackwell, 53(3), 1436-1456. https://doi.org/10.1111/grow.12634.
Đurić, K.; Tomaš Simin, M.; Glavaš-Trbić, D. (2023). Strategies for Reducing Rural Poverty in Developing Countries. J Agron Technol Eng Manag , 6(2), 885-892. DOI:10.55817/SBYY1758
دوره 33، شماره 1
فصلنامه بهار
تیر 1404
صفحه 167-192
  • تاریخ دریافت: 29 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 30 اردیبهشت 1404
  • تاریخ پذیرش: 31 اردیبهشت 1404