بررسی انتقادی مولفه‌های سبک زندگی کارمندی در سازمان‌های دولتی بوروکراتیک ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی و مربی دانشگاه افسری و تربیت پاسداری امام حسین(ع)

2 عضو هیات علمی دانشگاه جامع

چکیده

توجه به مسئله «کارمندی» با مؤلفه‌هایی چون بی‌انگیزگی کارمندان، ناکارآمدی نظام کارمندی و فساد و کُندی و تعلل در سازمان‌های بوروکراتیک از مقولات مهمی است که از منظرهای مختلفی به آن پرداخته شده است. در این تحقیق سعی شده در نسبت میان جامعه و انسان ایرانی با سازمان بوروکراتیک مدرن ابعاد موضوع طرح گردد. برای این مهم بازخوانی نظام سنتی کار در ایران و شناخت مؤلفه‌های آن نظام ضروری تشخیص داده شد که با روش جامعه‌شناسی تاریخی صورت گرفت. یافته‌های تحقیق در این بخش راسیونال نبودن، تقدس معنای کار، همیاری و تعاون به جای همکاری و رقابت، رابطه بین محصول و تولید کننده، با کیفیت بودن محصولات ایرانی را به‌عنوان مهم‌ترین مولفه‌های نظام سنتی کار در ایران نشان داد. در ادامه تجربیات متعدد ورود سازمان مدرن به ایران و تبعات اجتماعی آن مورد بررسی قرار گرفت و تجربه‌های شکست‌های سازمان‌های مدرنی چون ارتش، بانک، آموزش عمومی، نظام پزشکی و سلامت و امثال آن در زندگی ایرانیان بررسی شد. در نتیجه‌گیری مشخص شد که جمع‌بندی شکست‌ها ذیل ناهماهنگی میان جامعه ایرانی و انسان ایرانی با سازمان مدرن کار اگرچه بخشی از واقعیت را بازنمایی می‌کند اما صورت‌بندی آن با عنوان نداشتن آمادگی‌های فرهنگی، اجتماعی، مهارتی از سوی جامعه ایرانی برای بکارگیری سازمان مدرن نادرست است. بلکه این ناهماهنگی حداقل در موارد مهمی باید با تغییرات بنیادین در انگاره‌ها و آموزه‌ها و اصول سازمان‌ بویژه سازمان‌های بوروکراتیک تدارک گردد و نه با تغییر در آمادگی‌های فرهنگی و اجتماعی ایرانیان.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A critical examination of the components of employee lifestyle in bureaucratic government organizations of Iran

نویسندگان [English]

  • abdolhamid bayat 1
  • seyyed Ibrahim Rauf mousavi 2
1 Ph.D. student of Cultural Sociology, Allameh Tabatabai University Instructor of Imam Hussein University of Officers and Guards Training
2 Academic faculty member of Jame Imam Hussein University
چکیده [English]

Abstract

In this research, the issue of modern work organization in Iran and its incompatibility with the traditional work system in this country has been discussed. The entrance to the discussion is to pay attention to the issue of "employee" with components such as lack of motivation of employees, inefficiency of the personnel system and corruption and slowness and procrastination in this structure. In order to investigate this issue using historical sociology method, the issue of modern labor organization entering Iran, its confrontation with work culture in Iran and its social consequences have been discussed. Non-rationality, sanctity of work, cooperation and cooperation instead of cooperation and competition, relationship between product and producer, quality of Iranian products are considered the most important components of work culture in Iran. In the following, the many experiences of entering modern organization in Iran and its social consequences are examined. The failures of modern organizations such as the army, banks, public education, medical and health systems, and the like; It shows the incompatibility of the Iranian people's civilizational identity with the modern work system. The reason for these continuous failures, contrary to the initial idea, is not a deficiency in the personality of Iranians, nor in not being well-westernized, but the main reason is the incompatibility of the Western work system with the Iranian personality and work system. Finally, it is proposed to design new structures that are appropriate to the work culture in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Traditional work system
  • modern work system
  • employee
  • bureaucracy. lifestyle

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة نقدیة لمکونات نمط حیاة الموظفین فی المنظمات الحکومیة البیروقراطیة فی إیران

چکیده [العربیة]

إن الاهتمام بقضیة "الموظف" بمکوناتها مثل عدم تحفیز الموظفین، وعدم کفاءة نظام الموظفین والفساد والبطء والمماطلة فی المنظمات البیروقراطیة هی إحدى الفئات المهمة التی تم تناولها من وجهات نظر مختلفة. وقد جرت فی هذا البحث محاولة تحدید أبعاد الموضوع فی العلاقة بین المجتمع الإیرانی والتنظیم البیروقراطی الحدیث. ولهذا الغرض کان من الضروری قراءة نظام العمل التقلیدی فی إیران والتعرف على مکونات ذلک النظام، والذی تم بمنهج علم الاجتماع التاریخی. وأظهرت نتائج البحث فی هذا القسم عدم العقلانیة، وقدسیة معنى العمل، والتعاون والتآزر بدلاً من التعاون والمنافسة، والعلاقة بین المنتج والمنتج، وجودة المنتجات الإیرانیة کأهم مکوناتها. نظام العمل التقلیدی فی إیران وفیما یلی، تم عرض تجارب عدیدة لدخول التنظیمات الحدیثة إلى إیران وعواقبها الاجتماعیة، کما تم عرض تجارب فشل المنظمات الحدیثة مثل الجیش والبنوک والتعلیم العام والنظام الطبی والصحی وما شابه ذلک فی حیاة الإیرانیین. وفی الختام تبین أن تلخیص الإخفاقات فی ظل التنافر بین المجتمع الإیرانی والشعب الإیرانی مع التنظیم الحدیث للعمل، رغم أنه یمثل جزءا من الواقع، إلا أن صیاغته تتمثل فی غیاب الاستعدادات الثقافیة والاجتماعیة والمهاریة. من جانب المجتمع الإیرانی لاستخدام التنظیم الحدیث غیر صحیح. بل إن هذا التناقض، على الأقل فی الحالات المهمة، ینبغی أن یقابله تغییرات جوهریة فی أفکار وعقائد ومبادئ التنظیم، وخاصة المنظمات البیروقراطیة، ولیس مع تغییر فی الاستعدادات الثقافیة والاجتماعیة للإیرانیین

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • بیروقراطیة المنظمات الحکومیة الإیرانیة
  • التنظیم الإیرانی لأسلوب حیاة الموظفین
اسکات، دابلیو ریچارد، 1391، و دیویس، جرالد اف، سازمان‌ها و سازماندهی، ترجمه سید رضا سید جوادین، چاپ دوم، تهران: انتشارات مروارید.
آخوندزاده، میرزا فتحعلی، 1351، مقالات، گردآورنده باقر مومنی، تهران: چاپخانه زیبا.
غفاری، مسعود و فریبا ترجمان 1394، بوروکراسی دولتی و خروج برخی نیروهای متخصص از ایران: درآمدی مقایسه ای، دولت پژوهی سال اول تابستان 1394 شماره 2
برک، پیتر 1390، تاریخ و نظریه اجتماعی، مترجم غلام‌رضا جمشیدیها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
برگر، پیتر 1399، سایبان مقدس، مترجم ابوالفضل مرشدی، تهران: نشر ثالث.
تقی‌زاده، سیدحسن 1379، زندگی طوفانی: خاطرات سید حسن تقی زاده، مصحح عزیزالله علیزاده، نشر فردوس، تهران.
توسلی، غلامعباس 1389، جامعه‌شناسی کار و شغل، تهران، سمت.
پورکیانی، محمد، 1400، بنیان‌های نظری رویکردهای سیاست‌گذاری فرهنگی، تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی، سوره مهر
جمالی نسب، زاهد و ایرج سلطانی و مهران پورحقیقی و امین جمالی نسب 1398، بررسی بوروکراسی و چالش های آن در ایران، تهران: چهارمین کنفرانس ملی در مدیریت، حسابداری و اقتصاد با تاکید بر بازاریابی منطقه ای و جهانی.
جوادی یگانه، محمدرضا 1394، جامعه‌شناسی تاریخی، تاریخ را به خدمت می‌گیرد تا امروز را بیان کند، سخنرانی در انجمن علمی دانشجویان تاریخ.
حیدری، آرش 1395؛ پایان نامه دکتری با موضوع «تبارشناسی استبداد ایرانی از منظر تاریخ فرهنگی (از ابتدای عصر ناصری تا برآمدن رضاشاه)»، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)،  دانشکده علوم اجتماعی، تهران، ایران.
خلیل اقدم، لطیف 1392، مطالعه ی تحقیقات انجام گرفته در رابطه با بهره وری نیروی انسانی، نشریه موج، سال پنجم، شماره 6 و 7، صص 54-64.
دلاوری، رضا 1391، آسیب شناسی نقش و جایگاه بوروکراسی در فرایند توسعه سیاسی ایران، پایان نامه مقطع دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
دورانت، ویلیام جیمز، 1337 تاریخ تمدن (اصلاح دینی) ج. 6 ، ترجمه احمد آرام و دیگران، تهران: اقبال.
رئوف موسوی، سیدابراهیم، 1400، سبک زندگی کارمندی، تهران: سوره مهر.
سیوری، راجر، 1372، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
عباسی، مهدی 1394، آسیب شناسی تاریخی- اجتماعی کار در ایران، علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) زمستان 1394 شماره 71.
فرهادی، مرتضی، 1370، «واره» یا نوعی تعاونی سنتی کهن و زنانه در ایران و علل تداوم آن، فصلنامه علوم اجتماعی دوره 1، شماره 1.2، زمستان 1370، صفحه 129-162، دانشگاه تهران.
فرهادی، مرتضی، 1388، انسان‌شناسی یاریگری، تهران: نشر ثالث.
فرهادی، مرتضی 1390، فروهشتگی ده و کژبالشی شهر ایرانی (کاهندگی فرهنگ تولیدی و افزایندگی فرهنگ مصرفی در ایران)، پژوهش های انسان شناسی ایران پاییز و زمستان 1390، سال اول - شماره 2، صص 7-28.
فرهادی، مرتضی، 1390، حرکت و کار در اندیشه و آیین‌های‌ ایرانی و یونانی‌ (بستگی‌های‌ کار و نظام ‌اجتماعی‌ در فلسفه‌ و ادیان‌ «ایرانی‌ ـ اسلامی»‌ و یونانی‌ و یهودی‌ ـ مسیحیایی)، فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 18، شماره 55، زمستان 1390، صفحه 1-57.
فریار، اکبر، 1375، اصول و مبانی جامعه‌شناسی صنعتی، مشهد: موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
فقیهی، ابولحسن، رضا واعظی و عسل آغاز، 1389، تاملی بر تعامل بوروکراسی و فرهنگ در ایران، فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال پنجم، شماره 19 ،پاییز 1389 ،ص 31 – 1.
فوکو میشل 1388، دیرینه شناسی دانش، مترجم عبدالقادر سواری، تهران: نشر گام نو.
کاتوزیان، همایون، 1397، ایرانیان دوران باستان تا دوره معاصر، ترجمه حسین شهیدی، تهران: نشر مرکز.
گیدنز، آنتونی، 1378، جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، چاپ پنجم، تهران: نشر نی.
لوکاس، هنری، 1393، تاریخ تمدن جلد دوم، ترجمه عبدالحسین آذرنگ، تهران: سخن.
مارکس، کارل، 1386، سرمایه، نقدی بر اقتصاد سیاسی (جلد یکم)، ترجمه‌ی حسن مرتضوی، تهران: آگاه.
محبوبی اردکانی، حسین، 1370، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محسنیان‌راد، مهدی 1390، ایران در چهار کهکشان ارتباطی، جلد اول، انتشارات سروش، تهران.
ملکم خان، میرزا، 1327، مجموعه آثار میرزا ملکم خان، تدوین و تنظیم محمد محیط طباطبایی، تهران: انتشارات علمی.
میلز، چارلز رایت 1389، بینش جامعه‌شناختی، مترجم عبدالمعبود انصاری، تهران: شرکت سهامی انتشار.
ناطق، هما 1356، تاثیر اجتماعی و اقتصادی بیماری وبا در دوره قاجار، تاریخ  )ضمیمه مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی( جلد اول، شماره 2.
نوری، هادی 1393، بینش جامعه شناسی تاریخی، جامعه شناسی تاریخی سال هفتم بهار و تابستان 1394 شماره 2 ویژه نامه صص 59-90.
واعظی، هاشم و ابوتراب طالبی و اردشیر انتظاری و محمدرضا پورعابدی 1400، جامعه‌شناسی کار؛ پژوهشی پیرامون معنای کار نزد کارکنان پژوهشگاه رویان جهاد دانشگاهی، نشریه مطالاعت الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، سال نهم ، شماره دوم)پیاپی18 ،)تابستان 1400، صص 207-238.
وبر، ماکس، 1384، اقتصاد و جامعه، ترجمه‌ی عباس منوچهری، مهرداد ترابی‌نژاد و مصطفی عمادزاده، تهران: سمت
هچ، مری جو، 1386، تئوری سازمان، چاپ دوم، ترجمه حسن دانایی‌فرد.
هگل، گئورگ ویلهلم فردریش، 1378، عناصر فلسفه حق، ترجمه مهبد ایرانی طلب، تهران: نشر پروین.
Bar, Sh .2004. “Iran: Cultural Values, Self images and Negotiation Behavior”, Herzliya conference, The Interdisciplinary Center Herzliya, Lauder School of Government, Diplomacy and Strategy, Institute for Policy and Strategy.