رویکردها و منظومه پژوهشی مطالعات مدیریت اسلامی

نویسنده

دانشجوی دکتری تصمیم‌گیری و خط مشی‌گذاری و پژوهشگر دانشگاه جامع امام حسین(ع)

چکیده

این مقاله می‌کوشد تا طرحی نو در اندازد و رویکردهای مختلف را نسبت به مدیریت اسلامی مشخص و طبقه‌بندی کند. روش پژوهش، کیفی است که با استفاده از روش‌شناسی فرا روش انجام شده است. در نهایت رویکردها از لحاظ قیاسی و استقرایی در چهار دسته طبقه‌بندی شد. از لحاظ رویکرد قیاسی، رویکردها از لحاظ منشأ و ساختار نظری یا موضوع و از لحاظ منابع و ابزار شناخت طبقه‌بندی شدند که از لحاظ منشأ و ساختار نظری یا موضوع رویکردها شامل رویکردهای تأییدی، تهذیبی، استنباطی، تأسیسی، تطبیقی و تلفیقی است و از لحاظ منابع و ابزار شناخت، رویکردها شامل رویکرد علمی، رویکرد فلسفی، رویکرد عرفانی و رویکرد دینی است. رویکردها از لحاظ استقرایی از لحاظ ماهیت و محتوای نظریه یا موضوع و از لحاظ غایت پژوهش طبقه‌بندی شد که از لحاظ ماهیت و محتوای نظری یا موضوع رویکردها شامل رویکردهای اصولگرا، اخلاقگرا، وظیفه‌گرا، مبانی‌گرا، تخصصی‌گرا، الگو‌گرا، منبع‌گرا، فقهی‌گرا، حاکمیت‌گرا و ترکیبی است. از دیدگاه غایت پژوهش نیز رویکردها شامل رویکردهای موضوع‌محور، مسئله‌محور و سنجش و ارزیابی است.  در پایان نیز منظومه پژوهشی برای نظام‌مند کردن مطالعات مدیریت اسلامی پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Research Approaches and Systems of the Islamic Management Studies

نویسنده [English]

  • Saeed Hejazifar
PhD student at decision making and policy making at Imam Hussein University
چکیده [English]

This research is intended to present a new design for the identification and classification of Islamic management. This qualitative research follows a meta-method. The approaches are classified into four indicative and deductive groups. Deductively, the approaches are classified according to origins and theoretical structure or subject as well as their sources and cognition instruments. They include confirmative, purifying, deductive, establishing, comparative, and integrative approaches from theoretical regards. From the sources and instrument regards, the approaches contain scientific, philosophical, mystical, and religious approaches. The approaches are also classified from inductive, natural, theoretical content, and final goal considerations. They include principal-oriented, ethical-oriented, task-oriented, basis-oriented, pattern-oriented, source-oriented, jurisprudence-oriented, authoritative-oriented, and integrative-oriented approaches in relation to nature, content or subject of approaches. From the final goal perspective, they include subject-oriented, problem-oriented, measurement and evaluation approaches. Finally, the research system for the systematization of Islamic management studies is presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic management
  • research system for management
  • Islamic management approaches
  • appraisal of the Islamic management studies
آقا پیروز، علی؛ خدمتی، ابوطالب؛ شفیعی، عباس؛ بهشتی‌نژاد، محمود (1383). مدیریت در اسلام. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
احمدزاده کرمانی، روح الله (1384). تبیین فرایند مدلسازی و نظریه‌پردازی سازمانی بر اساس مبانی اسلام. پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت. دانشگاه امام صادق(ع).
الصفار، سالم (1385). سیره پیامبر در رهبری و انسان‌سازی. ترجمه غلامحسین انصاری. تهران: چاپ و نشر بین الملل.
الهامی نیا، علی اصغر (1382). اخلاق مدیریت. قم: کوثر غدیر.
امیری، علی نقی (1386). رویکردهای مدیریت اسلامی: رویکرد تجربی. فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی. س 13. ش 53: 163 ـ 145.
امیری، علی نقی (1388). مدیریت اسلامی؛رویکرد فقهی ـ اجتهادی. فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی. س15. ش 58: 127 ـ 111.
امیری، علی نقی؛ عابدی جعفری، حسن (1392). مدیریت اسلامی:رویکردها. تهران: سمت.
بافکار، حسین (1384). بهره‌وری در پرتو اسلام. تهران: مرکز پژوهشهای صدا و سیما.
باقری، خسرو (1390). هویت علم دینی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
پورعزت، علی اصغر (1387). مختصات حکومت حق­مدار در پرتو نهج‌البلاغه علی علیه­السلام. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
تهامی، مطهره (1385). مدیریت و ویژگی‌های مدیران نمونه از دیدگاه قرآن. قم: مهر امیرالمؤمنین(ع).       
حجازی فر، سعید؛ خانی، علی (1394). مأخذشناسی تحلیلی کتب مدیریت اسلامی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
چاوشی، کاظم (1388). بررسی رویکردهای نظری به مدیریت اسلامی. فصلنامه پژوهشهای میان رشته‌ای قرآنی. س 1. ش 2: 55 ـ 43.
چیت‌سازیان، علیرضا؛ جوانعلی آذر، مرتضی (1394). نقطه‌های آغاز در مدیریت اسلامی.تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
خنیفر، حسین (1384). تحلیل محتوای ادبیات مدیریت اسلامی. فرهنگ مدیریت. س 3. ش 10: 201 ـ 151.
دشتی، محمد (1385). امام علی(ع) و مدیریت. چ سوم. قم: مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امیر المؤمنین(ع).
دلشاد تهرانی، مصطفی (1379). ارباب امانت و اخلاق اداری در نهج البلاغه. تهران: دریا.
رحمتی، محمد حسین (1388). نوع‌شناسی مطالعات مدیریت اسلامی به عنوان یک دانش میان رشته‌ای. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی. د 1. ش 4: 220 ـ 197.
رشید گزکوه، علی اصغر (1380). سلوک مدیریت از دیدگاه امیر المؤمنین علیه السلام. تهران: سازمان عمران و بهسازی شهری (وزارت مسکن و شهرسازی).       
رمضانی، محمدعلی (1387). سخنرانی در «اولین دوره آموزشی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی». تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
دانایی فرد، حسن؛ الوانی، مهدی؛ آذر، عادل (1390). روش‌شناسی پژوهش کمّی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: صفار.
سلگی، غلامرضا (1377). کتاب شناسی مدیریت در اسلام. فصلنامه مصباح. ش 28: 154 ـ 1.
سهرابی، بابک؛ اعظمی، امیر؛ یزدانی، حمیدرضا (1390).آسیب شناسی پژوهشهای انجام شده در زمینه مدیریت اسلامی با رویکرد فرا ترکیب. چشم‌انداز مدیریت دولتی. ش 6: 24 ـ 9.
عابدی جعفری، حسن؛ ازگلی، محمد (1375). مروری بر سیر تحقیقات مدیریت اسلامی در ایران. فصلنامه مصباح. س 5. ش 19: 120 ـ 99.
عابدی جعفری، حسن (1377). پیشگفتار. فصلنامه مصباح. ش 28: 18 - 11.
عابدی جعفری، حسن (1387). سخنرانی در«اولین دوره آموزشی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی». تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
علی احمدی، علیرضا؛ علی احمدی، حسین (1383). مبانی و اصول مدیریت اسلامی. تهران: تولید دانش.
فانی، مصطفی (1393). زیباشناسی سازمانی به مثابه یک فرم. فصلنامه علوم مدیریت ایران. س 9. ش 35: 177 ـ 145.
کارگروه بنیادین مدیریت اسلامی (1395). پیش نویس نقشه جامع مدیریت اسلامی. قم: انتشارات دانشگاه قم.
گنجعلی، اسدالله؛ پارسازاده، احمد (1390). مدل لاکاتوش ـ کوهن، به مثابه مدلی روش شناختی جهت نظریه‌پردازی در مدیریت اسلامی. اندیشه مدیریت راهبردی. س 5. ش 10: 220 ـ 199.
عباس نژاد، محسن (1384). قرآن، مدیریت و علوم سیاسی. مشهد: بنیاد پژوهشهای قرآنی حوزه و دانشگاه.
قوامی، صمصام الدین (1392). فقه الاداره. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
قوچانی، محمود (1374). فرمان حکومتی پیرامون مدیریتی. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
لطیفی، میثم (1390). روش­شناسی راهبردهای تدبر در قرآن کریم: استقرایی از پژوهش­های میان­رشته­ای مدیریت اسلامی در دهه اخیر. اندیشه مدیریت راهبردی. س 5. ش 10: 55 ـ 25.
محمدی ری شهری، محمد (1375). اخلاق مدیریت در اسلام. تهران: دارالحدیث.
مشرف جوادی، محمد حسین (1378). اصول و متون مدیریت در اسلام. همدان: نور علم همدان.
مکارم شیرازی، ناصر (1370). مدیریت و فرماندهی در اسلام. چ هفتم. تهران: هدف.
مصباح یزدی، محمد تقی (1376). پیش نیازهای مدیریت اسلامی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی قدس سره.     
مطهری، مرتضی (1372). امدادهای غیبی در زندگی بشر. قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1390). مسئله شناخت. تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1363). مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی. قم: صدرا.
نادری قمی، محمد مهدی (1378). قدرت در مدیریت اسلامی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی امام خمینی(ره). 
نبوی، محمد حسن (1376). مدیریت اسلامی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
نجاری، رضا (1387). سخنرانی در «اولین دوره آموزشی ـ پژوهشی مدیریت اسلامی». تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
نجاری، رضا (1385). مبانی مدیریت اسلامی. تهران: دانشگاه پیام نور.
نصیری، فخرالسادات (1386). مدیریت اسلامی از دیدگاه قرآن، نهج البلاغه و روایات. همدان: روز اندیش.
نقی پورفر، ولی الله (1385). اصول مدیریت اسلامی و الگوهای آن. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
ویسی، غلامرضا؛ سوادی، محمد علی (1385). رفتار سازمانی در نگاه مدیریت اسلامی. قم: زمزم هدایت.